Cumhuriyetin İlanı Tarihi, Özet, Kısaca, Hakkında Bilgi
TBMM’nin çalışmalarında Mustafa Kemal Paşa’nın yönetimindeki Müdafaa-i Hukuk grubu etkiliydi. İkinci Grup adı verilen muhalefet ise zaman zaman yönetime sert direnişler gösteriyordu. İkinci Grup, askeri zaferi izlemesi beklenen yenilik hareketlerine karşı çıkıyordu. Bu yoldaki gelişmelere engel olmak ve Mustafa Kemal’i siyasi yaşamdan uzaklaştırmak için 5 yıl bir seçim bölgesinde oturmamış adayların seçilmesini önleyecek olan ve doğrudan doğruya Mustafa Kemal’i hedef alan bir önerge bile verilmiş, ancak sert biçimde reddedilmişti. Seçimlerin ardından 11 Ağustos’ta toplanan yeni Meclis’te İkinci Grub’un neden olduğu anlaşmazlıklar yanında Halk Partisi grubu içinde de anlaşmazlıklar ortaya çıkmıştı. Lozan Antlaşması’yla ilgili görüşmeler sırasında İsmet Paşa (İnönü) ile Rauf Bey (Orbay) karşıt görüşleri temsil etmişlerdi. İki devlet adamı çevresinde farklı siyasal eğilimler derinleşti.
27 Ekim’de Mustafa Kemal’in isteği üzerine hükümet istifa etti. Grupların yarattığı bunalım yüzünden yeni hükümetin kurulması mümkün olmuyordu. Mustafa Kemal’in önerisiyle Cumhuriyet’in ilan edilmesi, rejime gerçek adının verilmesini sağlarken Meclis’teki bunalımın giderilmesine de imkân verdi.
Yapılan değişikliğe göre Meclis, kendi içinden bir seçim dönemi için Cumhurbaşkanı seçecek; Cumhurbaşkanının Meclis üyeleri arasından seçeceği Başbakan, yine Meclis içinden seçeceği Bakanlar Kurulu’nu önce Cumhurbaşkanı’nın, sonra da Meclis’in onayına sunacaktı.
Anayasa’nın bazı maddelerini değiştiren ve Türkiye Devleti’nin hükümet şeklinin Cumhuriyet olduğunu kabul eden önerge TBMM’de kabul edildi. Cumhuriyetin ilanı üzerine Meclis, Ankara Milletvekili Mustafa Kemal Paşa’yı Cumhurbaşkanı olarak seçti. Yeni Cumhurbaşkanının Başbakanlığa getirdiği ismet Paşa, hükümeti kurdu. Böylece Türk devleti değişmez rejimine kavuşurken padişahlığın geri getirilmesi olasılığı da bütünüyle ortadan kalktı.
29 Ekim 1923 tarihindeki Cumhuriyetin ilanı 23 Nisan 1920’den beri süren gelişmelerin doğal sonucuydu.