Çorumlu Dergisi Yazarları, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Çorumlu. Çorum Halkevi tarafından 1938-1946 yılları arasında yayımlanan dergi.

Çorum Halkevi’nin dil, edebiyat ve ta­rih komitesi tarafından hazırlanan der­ginin ilk sayısı 15 Nisan 1938’de basıl­mıştır. Birinci sayının başında Halkevi başkanı Bedri Bilginer tarafından yazılan “Çorumlu’yu Neden Çıkarıyoruz?” baş­lıklı kısa yazıda bu yayının gayesi açık­lanmış, arkasından da yapılacak çalış­maların otuz iki maddelik listesi veril­miştir. Bundan başka şu dallarda çalış­malar yapılacağı belirtilmiştir: Selçuk­lular ve Osmanlılar zamanında Çorum. Cumhuriyet devrinde Çorum ve civan, muhtelif devirlerde mülkî teşkilât, Ço­rum muhitinin yetiştirdiği şairler, ilim ve hükümet adamları, Çorum ve yöresi­ne ait halk şarkıları ve mânileri, atasözleri, muhitteki kütüphanelerde bulunan eserlerin tasnifi ve yazma fihristlerinin neşri, civardaki geçitler ve tarihî eser­ler, tarihî değeri olan vesikalar, insan ve yer adlarının derlenmesi.

İlk sayıda Neşet Köseoğlu’nun “Osmancıklı Mehmed Paşa’nın İki Vakfiyesi” ile “Çorum Havalisinde Manalı Aşireti ve Ömer, Osman Paşalar” başlıklı iki önem­li makalesi yer almıştır. Ayrıca ilk sayı­larda mâniler, halk inanış ve âdetleriyle ilgili yazılar bulunmaktadır. Derginin çe­şitli sayılarında Neşet Köseoğlu’nun Ço­rum’daki eski eserlere dair araştırma­ları büyük yer tutar. Bunlar arasında 3. sayıda yayımlanan Muzaffer Paşa Çamii’ndeki değerli ahşap minberle ilgili yazı ve resimler, Cemilbey nahiyesi civa­rındaki eski bir caminin. Osmancık’ta Koyun Baba Türbesi’nin, Baltacı Meh­med Paşa Çeşmesi ile Mukbil Bey Mes­cidi kitabelerinin fotoğrafları, metinleri ve haklarındaki açıklamalar, hem sanat hem de tarih bakımından değerli vesi­kalardır.

Çorumlu’nun devamlı yazarlarından olan Hikmet Turhan Dağlıoğlu’nun ta­rih. Eşref Ertekin’in halk şiirleri konusundaki yazıları da önemlidir. Derginin her sayısının sonunda 10-14 sayfa tu­tarında tarihî belge kopyalan bulunmak­tadır. İhsan Sabuncuoğlu tarafından ya­zılan “Hesap Veriyoruz” başlıklı makale­de, Çorum ve çevresiyle ilgili tarih ve eski eser araştırmalarına dair ilk programda belirtilen çalışmaların ne durumda olduğu anlatılmıştır.

Çorumlu’daki dikkate değer yazılar­dan biri de Nazmi Tombuş’un “Müver­rih Âli ve Ahfadı Çorum’da” başlığı ile yayımladığı makaledir. Dergi­nin neşrettiği belgeler arasında Tâced-din İbrahim Paşa’nın Çorum’daki hamamı ile hanına dair olanlar da önemlidir. Eşref Ertekin tarafından cönk-lerden derlenen manzum parçalar içinde, Sultan II. Mahmud’un vefatı üzerine tertip edilen bir destanla Hâki adında bir şairin Üsküp’-te Hasan Çavuş Camii’nin tamiri için söy­lediği üç dörtlük halindeki uzun tarih ve Girit’te Kandiye’de Kethüda Mustafa Ağa Çeşmesi için Bedir adlı şairin yazdığı ta­rihe rastlamak şaşırtıcıdır. Çorum Kalesi’ne bir varoş inşasına dair belgeler de bu yerleşim yerinin tarihi bakımından çok değerlidir. Pek çok sayı­da devam eden Abdal Ata Zaviyesi ile il­gili belgeler, Anadolu’da tarikat ve ta­savvuf tarihi bakımından dikkate de­ğer. Nuri Uğur imzası İle yayımlanan “Ço­rumlu Hacı Hasan Paşa” başlıklı yazı ise Çorum’da bir saat kulesiyle bir vakıf kütüphane yaptıran II. Abdülhamid devrinin ünlü Beşiktaş muhafızı “Yedisekiz” lakabı ile tanınan Hasan Paşa hakkındadır. Yine Hasan Paşa hakkında daha etraflı bir biyografyayı iki fotoğrafla beraber Çorum-îu’nun sonraki sayılarında Nazmi Tombuş yayımlamıştır. 38. sayı­dan itibaren aynı yazar tarafından kale­me alınan bir dizi yazı ile ekli belgeler­de ahî teşkilâtı ve fütüvvetnâmeler ko­nusu işlenmiştir. 45. sayıda Eşref Ertekin’in bir cönkten derlediği Mustafa Pa­şa destanı da belki Alemdar Mustafa Pa­şa ile ilgilidir. Çorum’un Elvan Çelebi kö­yündeki zaviye ve türbeye dair Neşet Köseoğlu’nun makalesi ise Ana­dolu’nun Türkleşme ve İslâmlaşmasında büyük rolü olan bir fütüvvet eseri hak­kında değerli bilgiler vermektedir.

Çorumlu dergisinin görebildiğimiz ka­darı ile son sayısı 1946 yılı Ağustos ayın­da çıkan 61. sayısıdır. İçinde mahallî folk­lora dair tesbitler, pek çok destan, mâ­ni, tarih araştırması, vakfiye, kadı sici­li, hüccet vb. sureti ile Koyun Baba, Ab­dal Ata zaviyelerine dair belgeler yer al­mıştır.

O yıllarda sayıları otuz altıyı bulan hal­kevi dergileri arasında en düzenli çıkan ve içindeki yazıların değeri bakımından en başta geleni olan Çorumlu, “İhtiva ettiği mevzuların değerlerinden başka, maksadın lâfa boğulmadan, mehaz gös­tererek; en kısa yollardan ifadesi, diğer bazı halkevi dergilerinin de örnek alma­sı lâzım gelen bir hususiyettir” cümlele­riyle övülmüştür.

Diyanet İslam Ansiklopedisi