Cornelius Jansen Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Jansenius’un öncülük ettiği Jansencilik, Belçikalı tanrıbilimci Michael Ba’ius’un (1513-1589) düşüncelerine, daha da özünde Augustinus’un öğretisine dayanır. Jansenius, Louvain’deki öğrenimi sırasında, Bai-us’un, insanın Adem’in ilk günahından bu yana hep suçlu olduğu, cennete gidebilecek olanların Tanrı katında önceden belirlendiği yolundaki görüşlerinden etkilenmişti. Daha sonra, Saint-Cyran papazı olduğu için Saint-Cyran olarak da tanınan arkadaşı Duverger ile yazgı, insanın özgürlüğü, tanrısal kayra konularını inceledi. Doğuştan suçlu sayılan insanın, Tanrı’nın bağışlamasını beklemekten başka yapacak işi olmadığını, yazgı karşısındaki güçsüzlüğünü anlaması gerektiğini, Hıristiyanlık’ın özüne uygun davranmanın, içe kapalı bir yaşam sürmenin gerektiği görüşünü savundu.

Yazgı karşısında insanın elindeliğine önem veren Cizvitler’i kınadı. Ispanya’ya karşı Hollanda’daki Protestanlar’la işbirliği yapan Kardinal Richelieu ve Fransa Kralı XIV. Louis’nin tutumunu eleştirdi. Bu konuda 1634’te Mars Gallicus (“Gallilerin Savaş Tanrısı”) adlı bir kitap yazdı. Ancak, 22 yılda bitirdiği ve Augustinus’un öğretisini yorumladığı Augustinus adlı yapıtı, Jansenciler için temel yapıt niteliğindedir. 1640’ta basılan kitabın savunduğu temel görüşler geniş bir alana yayıldı. Saint-Cyran’m çabalarıyla, Katolik düşünürlerin toplandığı Port-Royal manastırı Jansencilik’in odağı durumuna geldi. Genel Kilise Konseyi’nin daha yetkili olduğunu savunan, Papa’nın üstünlüğünü yadsıyân Gallikanlık’la da uzlaşan akım, yalnız Cizvitler ve Protestanlar’a değil Fransa’daki yönetime de karşı çıktı. Kardinal Richelieu’nün tutuklattığı Saint-Cyran, özgürlüğüne kavuştuktan kısa süre sonra ölünce, ardılı Antoine Arnauld’un (1612-1694) yönlendirdiği Jansencilik’i Fransız filozofu B. Pascal da destekledi. 1710’da XIV. Louis’nin Port-Royal’ı dağıtması bu akımı sarstı. Papalık’m yasaklamalarına karşın 1789 Fransız Devrimi’ne değin varlığını sürdüren Jansencilik, son zamanlarında gizemci bir görünüme büründü.

• YAPITLAR (başlıca): Mars Gallicus, 1634, (“Galliler’in Savaş Tanrısı”); Augustinus, (ö.s.), 1640.

• KAYNAKLAR: M. Escholier, Port-Royal, 1965; Honıgsheim, Die Staats-und Soziallehren der französischen Jansenisten im 17. Jahrhundert, 1917.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi