Cizre Köprüsü Tarihçesi, Mimari, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Cizre Köprüsü, İslâm sanatında özellikle batı ayağındaki astrolojik tasvirler sebebiyle ayrı bir yeri olan köprü.

Şırnak’a bağlı Cizre’de (Cezîre-i İbn Ömer) bulunmakla birlikte nehrin yatağı değiştiğinden bugün Suriye sınırlan için­de kalmıştır. Cizre’nin 2 km. doğusun­daki bu yapı kaynaklarda İbn Ömer Köp­rüsü veya yakınındaki Yafes köyünden dolayı Yafes Köprüsü adlarıyla, halk ara­sında ise Bafid Köprüsü olarak anılır. Cizre’de sanat tarihi bakımından mühim özelliklere sahip olan bu köprüden baş­ka, Cizre surunun Dest Kapısı’nın 100 m. ilerisinde bulunduğu için bu adla da anı­lan bir de Cizre Küçük Köprüsü vardır. Açıldığı geçit sebebiyle bir süre Akabin Köprüsü de denilen Cizre Küçük Köprü­sü, Cumhuriyetin ilk yıllarında Fevzi Çakmak’ın emriyle tamir ettirildiği için Çak­mak Köprüsü adıyla da anılmıştır. Cev­det Çulpan’ın bu köprüyü esas Cizre Köp­rüsü ile karıştırdığı anlaşılmaktadır.

Bugün yalnız büyük kemeriyle bazı ayaklan sağlam kalmış bir harabe du­rumunda bulunan Cizre Köprüsü’nün XII. yüzyılda yapıldığı bilinmekte, Artuklular’a veya daha büyük bir İhtimalle Musul Atabegleri’ne ait olduğu sanılmaktadır. Mü­kemmel bir taş işçiliği gösteren köprü­nün yapımında dolgu malzemesi olarak kireç harçlı moloz, kaplama malzemesi olarak da iri bazalt kesme taşlar kulla­nılmıştır. Ortadaki büyük, yanlardakiler daha küçük olmak üzere beş sivri ke­merlidir. Preusser’in verdiği bilgilere gö­re boyu 141 m., orta gözün yüksekliği 17 m., yan gözlerin yükseklikleri ise sı­rasıyla 15 ve 10 metredir.

Köprünün en önemli özelliklerinden biri. halen mevcut batı ayağında sekiz adet astrolojik tasvir bulunmasıdır. Tas­virler sekiz yüzlü kaidenin külaha geçiş kısmında, bazalt kaplama taşları arası­na üst üste yerleştirilmiş 20 x 100 cm. boyutlarındaki ikişer parça kireç taşın­dan oluşan panolar üzerine yüksek ka­bartma tekniğiyle işlenmişlerdir. Yedi gezegen ile sekiz burcu gösteren bu tas­virler bağdaş kurmuş insan figürleriyle gezegenleri, figürlerin ellerinde tuttuk­ları alâmetlerle de burçları sembolize etmektedirler. Ayrıca tasvirlerin yanla­rında ancak bir kısmı okunabilen yıldız isimleriyle Ashâb-ı Kehf ten bazılarının adları bulunmaktadır.

Diyanet İslam Ansiklopedisi