Cinsiyet ve Yaş Üzerine Kurulmuş Cemiyetler
Tabiî bağlarla dinî bağların aynîleştiği grup şekillerinden biri de cinsiyet ve yaş gruplarıdır. Zira, yerine göre aynı yaştan olanlar veya aynı cinsiyete mensup bulunanlar çok sıkı bir şekilde kenetlenmiş dinî üniteler oluşturabilmektedirler. İlkel kültürlerde bunun örneklerini bulmak mümkün olmaktadır. Doğu ve Batı Afrika toplumları, Po- linezya, Melanezya, Avustralya, Meksika ve Amerikan yerlileri ile eski Yunan ve Roma’da kısmen veya tamamen yaş üzerine temellenmiş ibadet gruplarına rastlanmaktadır. İsparta’da yaşlara göre altı ünite mevcuttu. Roma’da gençlik cemiyetleri bulunmaktaydı. İslâmiyet’te ilk fütüvvet gruplarının yaş grupları oldukları bilinmektedir. İhvân-ı Safa’da da yaşlara göre taksimat mevcuttur. 15-30, 31-40, 41-50 ve 50 den yukarı yaşlarda bulunanlar ayrı gruplar oluşturmaktadır ve bir
gruptan diğerine geçiş belli âyinlerle olmaktadır. Esasen bu tür gruplar yapıları itibariyle büyük bir çeşitlilik arz etmektedirler. Bazıları geçicidirler. Ötekiler daha uzun ömürlüdürler. Aynı yaştakiler arasında teessüs eden arkadaşlık ve dostluk bağları, aynı zamanda manevî ve dinî bağlara dönüşebilmektedirler. Böylece oluşan grupların, ortak inançlara bağlandıkları ve müşterek seremoniler ve âyinleri ifa ettikleri görülmektedir. Pek çok toplumlarda yaş gruplarına giriş, belli ayin ve menâsikin icrasıyla mümkün olmaktadır.
Genellikle erkeklerin kadınlardan daha çok dinî bir renk taşıyan cinsiyet ve yaş grupları oluşturdukları görülmektedir. Bununla birlikte, Yeni Gine ve Amerika’da kadınların da çok sayıda bu tür cemiyetler teşkil ettikleri müşahede edilmektedir. Bazı durumlarda cinsiyete göre bölünmenin yaş farklılaşması ile birleştiği vakidir. Üstelik bu durum dinde de yankılar uyandırabilmektedir. Eski Yunan’da Herkül erkeklerin, Afrodit de kadınların hamisi idi. Birçok halklarda gençlik çağı ile olgunluk dönemi arasındaki ayırım çizgisi erginliğe geçiş men- sekleri ile kutlanmaktadır. Çocuklarla gençlerin ayrı ayrı gruplar oluşturdukları da vâkîdir. Bazı toplumlarda bu grupların kendilerini ötekilerden ayırmak için özel başlık veya elbiseler giydikleri yahut hususî semboller taşıdıkları görülmektedir.