Çınari İsmail Efendi (Halifezade) kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Çınari İsmail Efendi (Halifezade) kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: Hicri 12. asırda İstanbul’dan yetişmiş müneccimlerin en mükemmeli olup Mukabele-i Piyade Ser-Halifesi Efendi’nin oğludur. «Çınari» lakabı ile şöhretine sebeb Sulu-Manastır civarında Sancaktar Hayreddin, Diğer adi ile Çınar Mahallesinde ikametinden dolayıdır. Henüz genç iken riyazi ilimlerde ve o zamanlar bunun lazıme-i tabiiyyesi hükmünde olan istihraç-ı ahkam-ı felekiye (Yıldızların hareketlerinden hüküm çıkarma) de pek fazla iktidar kazanmış olmasına mebni Sultan Üçüncü Mustafa’nın teveccühüne mazhar olmuştur. Bir zaman Laleli’de muvakkit oldu. Halen bu camide meşhur olan basiteler (yükseklik ölçmeye yarayan yayvan güneş saatleri) bu zatın kendi ustalığının maharetidir.

Resimledigi irtifa’ tahtaları da kıymetlidir. (Kasini) zicinden sonra (Laland) zicini ilk def’a tatbik mevki’ine koyan bu zattır. Üçüncü Mustafa’nın emri ile (Kasini) zicini 14 matlab üzere genişleterek terceme ve şerh etmiş, (Tuhfe-i Behici Rasini Terceme-i Zic-i Kasini) ismini vermiştir. Terceme sahibinin hayatı ile eserlerine dair Osmanlı riyaziyecilerinin güneşi Salih Zeki Bey’in (Kamus-u Riyaziyyat)’ında lüzumlu tafsilat vardır.

Laland’in üç cildden ibaret olup (Astronomi Dö Laland) denilen eserin birinci cildini terceme ederek (Laland Zici) adını verdiği eserin rakamlarını (ebced) hurufatına tebdil etmiştir ki Ahmed Ziya Bey’in nezdindedir.

(Risaletün fi te’hir-i Gurubi’ş-Semsi ani’l-Muvakkiti’l-Müstahreci bi’l- Mevakiti’l-Müsta’meleti fi eyadi’n-Nas) isminde bir eseri daha vardır.

Kaynak: Osmanlı Müellifleri, Bursalı Mehmed Tahir Bey, Meral Yayınevi, 3. Cilt.