Çi Ying Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

Çİ YİNG (1786-1858)

Çinli diplomat. Batılı devletlere ayrıcalıklar tanıyan antlaşmalar imzalamıştır.

Ch’ing hanedanından olan Çi Ying 1806’da bir kamu görevlisi olarak çalışmaya başladı. Antlaşma heyeti başkanı olarak, 1842’de İngilizlerle Nanking Antlaşması’m imzalayarak ilk kez uluslararası alanda adım duyurudu. Bu antlaşma, İngiltere’nin 1839-1842 arasında kimi ticari ayrıcalıklar elde etmek amacıyla Çin’e karşı yürüttüğü ilk Afyon Savaşı’na son verdi ve Hong Kong, İngiltere’ye bırakıldı. Antlaşmaya göre Çin İngiltere’ye büyük miktarda savaş tazminatı ödeyecek ve Kanton, Amoy, Foochow, Ningpo ve Şanghay limanları dış ticarete açılacaktı. Çinli ve İngiliz devlet görevlileri |aynı diplomatik haklara sahip olacaklardı.

Çi Ying 1843’te İngiltere ile Bogue Antlaşması’m imzaladı. Bu antlaşma daha önce imzalanan Nanking Antlaşması’nm uygulamasına ilişkin koşulları düzenliyor ve Çin’de yaşayan İngiliz yurttaşlarının ancak Ingiliz yasalarına karşı sorumlu olabileceğini güvence altına alıyordu. Aynı antlaşmaya göre, bundan böyle yabancı ülkeler için geçerli olan tüm ayrıcalıklar İngiltere, için de geçerli idi.

Çi Ying benzer antlaşmaları 1844’te ABD ve Fransa ile 1847’de de İsveç ve Norveç’le imzaladı.

Çi Ying 1844-1848 arasında Kanton valisiydi. 1848’de İngilizler Kanton’la ilgili kimi istekler ileri sürerek kente bir saldırı düzenlediler. Ancak Kanton halkı saldırıya karşı direndi. Çi Ying bu olaylar sırasında yabancı güçlere ödün veren bir tutum içinde olduğu gerekçesiyle Pekin’e geri çağrıldı.

1858’de, İngiliz ve Fransızlar’la sürmekte olan Ok Savaşı’nın bir antlaşmayla sonuçlanabilmesi için, Çi Ying hükümeti tarafından göreve çağrıldı. Ancak Ingiliz görüşmeciler onu çok soğuk karşıladılar. İngilizler, onun 1844’te yazdığı, kendisini güç durumda bırakan bir mektubunu gündeme getirince Çi Ying paniğe kapıldı. Sonra da görevini bırakıp kaçtı. Daha sonra tutuklandı. 29 Flaziran 1858’de Pekin’de intihar etti.

• KAYNAKLAR: AAV.Hummel (der.), Emınent Chinese of the Ch’ing Period, cilt 1, 1943; F.Wakeman Jr. Strangers at the Gate: Social Disorder in South China, 1839-1861, 1966.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi