Tarihi Şahsiyetler

Charles Stewart Parnell Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

PARNELL, Charles Stewart (1846-1891)

Irlandalı siyaset adamı. Özerk yönetim için mücadeleyi İrlanda milliyetçiliğinin ana öğesi haline getirmiştir.

27 Haziran 1846’da İrlanda’da Wicklow kontluğuna bağlı Avondale kasabasında doğdu, 6 Kasım 1891’de İngiltere’de, Brighton’da öldü. Toprak sahibi, aydın bir Protestan ailenin oğluydu. İngiltere’de Cambridge’de öğrenim gördükten sonra İrlanda’ya döndü.

1870’te Isaac Butt önderliğinde kurulan ve İrlanda’nın özerkliği için çalışan Özerk Yönetim Birliği (Home Rule League), 1874’te parlamentoya 56 üye sokarak bir grup oluşturmayı başarmıştı. 1875’te Avam Kamarası’na giren Parnell birkaç yıl içinde bu grubun önderliğini üstlendi. Kullandığı engelleme taktiğiyle parlamento çalışmalarını aksatarak dikkatleri İrlanda sorununa çekmek için çalıştı. 1877’de Büyük Britanya Özerk Yönetim Konfederasyonu başkanlığına seçildi.

1879’da Michael Davitt önderliğinde, yükşek rantları ödeyemedikleri için topraklardan sürülen İrlandalı köylülerin mücadelesini desteklemek amacıyla Toprak Birliği adlı bir örgüt kuruldu. Bu örgütü ulusal özgürlük için siyasal mücadelede önemli bir araç olarak değerlendiren Parnell, Toprak Birliği’ne katıldı ve başkanlığını üstlendi. Bir yandan kırsal alanda kitlelerin mücadelesini örgütlerken, diğer yandan da, özerk yönetim yanlısı İrlandalı milletvekillerinin önderi olarak parlamento çalışmalarını engelleme girişimlerini sürdürdü. Bu durum karşısında liberal başbakan Gladstone, 1881’de İrlanda Toprak Yasası’nı çıkarmak zorunda kaldı. Rantların 15 yıllık dönemler için sabit tutulmasını öngören yasayı yetersiz bularak mücadelesini sürdüren Parnell, 13 Kasım 1881’de tutuklandı ve Toprak Birliği yasadışı ilan edildi. Ancak, tutuklanmasının ardından hareketin parçalanmaya başlaması üzerine, genel af ve köylülerin topraklardan sürülmesine son verilmesi karşılığında, yasadışı mücadele yöntemlerinden vazgeçerek
İngiliz hükümetiyle uzlaştı ve Mayıs 1882’de serbest bırakıldı.

Bu tarihten sonra parlamentoda güçlü bir parti oluşturarak, İrlanda’nın özerkliğini elde etmek için çalıştı. Özerk bir yönetim biçimini Muhafazakârlar’a onaylatabileceği düşüncesiyle 1885 seçimlerinde Tory Partisi’ni destekledi. Seçimler sonunda toplam İrlandalI milletvekillerinin % 80’ini oluşturan 86 Parnell yanlısı temsilci parlamentoya girmeyi başardı. Daha önce izlediği parlamento çalışmalarını engelleme taktiğini bırakan Parnell, İrlanda’ya önemli haklar tanınması karşılığında, bazen Liberaller’i bazen de Muha-fazakârlar’ı destekleyerek parlamento içinde bir güç dengesi unsuru haline geldi. Tory’ler iktidardayken, liberal Gladstone’un İrlanda’nın özerkliği doğrultusunda düşünce değiştirmesi üzerine Liberaller’le birleşerek hükümetin düşürülmesini sağladı ve Şubat 1886’da Gladstone yönetime geldi. Ancak, Gladstone’un, ülke içi sorunlarda tam yetki sahibi ayrı bir İrlanda parlamentosu kurulmasını ama dış politika ve savunma gibi konularda İngiliz denetiminin sürmesini öngören ve böylece İrlanda’ya yarı özerklik tanıyan önerisi İrlandalı milletvekillerinin bir kısmının da muhalefetiyle Haziran 1886’da parlamentoda,reddedildi.

1887’de, İrlanda Bakanı Frederic Cavendish’in 1882’de Dublin’de öldürülmesi olayı ile ParnelPin ilişkisini sergileyen bazı belgelerin bir gazetede yayımlanması, bu belgelerin sahte olduğunun sonradan ortaya çıkmasına karşın Parnell’in siyasi yaşamının sonu oldu.

•    KAYNAKLAR: J.Abels, The Parnell Tragedy, 1966; J.Ervine, Parnell, 1925; C.C.O’Brien, Parnell and His Party (1880-1890), 1957; R.B.O’Brien, The Life of Charles Stewart Parnell, 1846-1891, 2 cilt, 1898.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi