Tarihi Şahsiyetler

Charles Proteus Steinmetz Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

STEINMETZ, Charles Proteus (1865-1923)

Alman asıllı ABD’li elektrik mühendisi. Elektrik mühendisliğinde matematiksel yöntemlerin uygulanmasına öncülük etmiştir.

9 Nisan 1865’te Breslau’da (bugün Polonya’da Wroclaw) doğdu, 26 Ekim 1923’te New York Eyaleti’nin Schenectady kentinde öldü. Asıl adı Kari August Rudolf Steinmetz’dir. Liseyi üstün başarıyla bitirerek 1882’de Breslau Üniversitesine girdi. 1884’te Almanya Sosyal Demokrat İşçi Partisi’ne üye olup, bu partinin çizgisindeki bir gazetenin yazı işleri müdürlüğünü yaparken polisçe izlenmeye başlandı. Tutuklanacağını anlayınca, matematik doktorasını almasına birkaç ay kalmışken, 1888’de İsviçre’ye kaçtı, ertesi yıl ABD’ye yerleşti ve elektrik makineleri üreten bir şirkette çalışmaya başladı. 1894’te ABD yurttaşlığına geçerek küçük adım Charles Proteus olarak değiştiren Steinmetz, çalıştığı kuruluşu satın alan General Electric Şirketi’nde önce mühendislik hesapları bölümünün başkanı, 1895’ten sonra danışman olarak yirmi sekiz yıl çalıştı ve 200 kadar buluşunun patentini aldı. Ayrıca, 1903-1913 arası Schenectady’deki Union College’da öğretim üyesi olarak Elektrik Mühendisliği Bölümü’nü kurdu, 1901-1902 yıllarında Amerikan Elektrik Mühendisleri Birliği’nin başkanlığını yürüttü. Üyesi olduğu Amerikan Sosyalist Partisi’nin Schenectady’de belediye seçimlerini kazanması üzerine 1911’de Eğitim Dairesi başkanlığına getirilen, 1915’te aynı partinin listesinden belediye meclisi üyeliğine, ardından meclis başkanlığına seçilen Steinmetz, bu görevleri ölünceye değin sürdürdü. 1916’da yayımlanan America and the New Epoch (“Amerika ve Yeni Çağ”) adlı yapıtında, Roma İmparatorluğu’ndan 20.yy’a dek uzanan tarihsel gelişmenin analizini yapmış, iktisadi gelişmenin bireycilikten başlayıp ortak çıkarlar için birlikte davranışa doğru bir çizgi izlediğini, feodalizm gibi çağdışı bir kurum olan rekabete karşı çıkılması gerektiğini savunmuştur.

Steinmetz’in ilk ele aldığı konu histerezis olayıdır. Bir manyetik malzemede, örneğin demirde, mık-natıslayıcı etkinin değişmesi sırasında mıknatıslanmanın bu etkiye göre gecikerek geride kalması olgusu olan histerezis, genel olarak “elektrik makineleri” adı altında toplanan elektrik motorları, üreteçler (jeneratörler) ve transformatörlerdeki demir çekirdeklerde manyetik etkinin bir bölümünün ısıya dönüşerek kaybolmasına ve makinenin veriminin düşmesine yol açar. Steinmetz’in, 1892’de yayımladığı iki makalede histerezis olayının matematiksel analizini yapmasından sonra, histerezis kayıplarının hesaplanabilmesi ve makinelerin bu kayıpları azaltacak biçimde tasarımlanması olanağı doğdu.

Steinmetz, 1893’te Chicago’da toplanan Uluslararası Elektrik Kongresi’ne sunduğu bildiride, alternatif akım devrelerinin karmaşık sayılar kullanarak analizine ilişkin ilkeleri ortaya koymuş ve yöntemin ayrıntılarını vermişti. Matematiğin elektrik devrelerine uygulanmasının ustaca bir örneği olan bu yöntem başlangıçta mühendislerce hemen hemen hiç anlaşılamadı. Elektrik mühendisliği eğitiminde matematik öğretimine gereken önemin verilmediğini gören Steinmetz, makaleleri, konferansları ve derslerinde bu konuya dikkati çekmeye çalıştı. Elektrik mühendisliğinin tüm konularım içeren, ayrıca mühendislik matematiğine ve bugün yaygın olarak kullanılan karmaşık sayılarla devre analizi yöntemine ağırlık veren on kitap yazdı. Birçok ülkede üniversite ders kitabı olarak okutulan bu yapıtlar, mühendislik eğiti-
minin yeni bir içerik kazanmasında önemli rol oynadı.

Steinmetz’in bilime üçüncü önemli katkısı, elektrik devrelerinde “geçici olaylar” adı verilen kısa süreli değişimlerin kuramını oluşturmasıdır. Özellikle iletim hatlarında, dolayısıyla elektrik enerjisinin üretim ve dağıtımında büyük önemi olan geçici olayları inceleyebilmek için, Steinmetz, çok kısa süreyle çok büyük elektrik gücü sağlayabilen özel üreteçler tasarımlamış, deneylerinde bunları kullanmıştı.

• YAPITLAR (başlıca): Theory and Calculation of Alter-nating Current Pbenomena (F.J.Berg ile), 1897, (“Alternatif Akım Olgusunun Kuramı ve Hesaplanması”); The Future of Electricity, 1910, (“Elektriğin Geleceği”); Engineering Mathematics, 1911, (“Mühendislik Matematiği”); America and the Nem Epoch, 1916, (“Amerika ve Yeni Çağ”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi