Charles François de Cisternay du Fay Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

Optik, akışkanlar mekaniği, mıknatıslık, düzlem geometri, botanik ve kimya gibi çok değişik alanlarda incelemeleri olan Du Fay bilim tarihindeki yerini özellikle elektrik konusundaki değerli çalışmalarına borçludur. 16.yy’ın yetiştirdiği en büyük deneysel fizikçilerden William Gilbert bazı maddelerin, özellikle kehribarın sürtünmeyle elektriklendiğini gözlemlemişti. Uzun bir aradan sonra 1731’de Stephen Gray, cam bir borunun sürtünmesiyle oluşan elektriğin, sürtünmeyle elektriklenme özelliği göstermeyen başka cisimlere de aktarılabileceğini açıklayınca Du Fay ilgisini bu alanda yoğunlaştırdı.

1733’te, çevresindeki tüm doğal maddeleri sınayarak insan vücudu, metaller ve sıvılar dışındaki her maddenin sürtünmeyle elektriklendiğini ve Gray’in de belirttiği gibi, bu elektrik yüklü maddelerin, sürtünmeyle elektriklenmeyen metalleri çektiğini gözlemledi. Ardından, sürtünmeyle elektriklenmiş iki cismin birbirini ittiği yolundaki yaygın inancı sınamak ve birbirini iten ya da çeken elektrostatik kuvvetler arasındaki ilişkiyi araştırmak için deneylere başladı. Elektriklenmiş cam ile kehribarın sanıldığı gibi birbirini itmediğini, aralarında bir çekim oluştuğunu görünce, elektrik yüklediği bir altın yaprağıyla deneylerini sürdürdü. Altın yaprağı, elektriklenmiş kehribar, ipek, kâğıt gibi meddeleri çekiyor, saç, yün gibi bazı maddeleri itiyordu. Çağdaş elektrometrelerin ilk örneği sayılan bu aygıtla yaptığı deneyler sonucunda Du Fay, biri “camsı” öbürü “reçinemsi” maddelere özgü iki tür elektriğin var olduğuna karar verdi ve aynı tür elektrikle yüklü maddelerin birbirini ittiğini, iki ayrı elektrik türüyle yüklü maddelerinse birbirini çektiğini açıkladı. Du Fay’in bu gözlemleri, sonradan Benjamin Franklin’in geliştireceği pozitif (camsı) ve negatif (reçinemsi) elektrik kuramının temelini oluşturdu.

Statik elektrikle ilgili deneyleri sırasında ilk kez insan vücudundan elektrik kıvılcımı çıkarmayı başaran Du Fay, çeşitli maddelerin elektrik iletkenliğini inceleyerek de, ısıtılmış bir katının yakınındaki gazların elektriği ilettiğini farkederek termoiyonik olayı ilk gözlemleyen fizikçi olmuştur, iyi bir araştırmacı ve titiz bir gözlemci olan Du Fay, Stephen Gray ile birlikte, 18.yy’ın ilk yarısında yetişmiş en büyük elektrik fizikçilerinden biri sayılır.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi