Chaim Weizmann Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

WEIZMANN, Haim (1874-1952)

İsrailli siyaset ve devlet adamı. Siyonist harekete önderlik etmiş, İsrail’in ilk cumhurbaşkanı olmuştur.

2 Kasım 1874’te Rusya’da Polonya sınırına yakın Grodno ilinde Motele köyünde doğdu, 9 Kasım 1952’de İsrail’de Rehovot kentinde öldü. Babası nehirlerde sallarla kereste taşımacılığı yapıyordu. Ortaöğrenimini tamamladıktan sonra, Almanya’ya gitti, Darmstadt ve Berlin üniversitelerinde kimya dalında öğrenim gördü. 1900’de İsviçre’de Fribourg Üniversitesi’nden doktora derecesini aldıktan sonra, 1900-1904 arasında Cenevre Üniversitesi’nde, 1904-1916 arasında İngiltere’de Manchester Üniversitesi’n-de öğretim üyeliği yaptı.

Yahudi kültürü ve idealleri ile yetişerek genç yaşında Siyonist hareket içinde yer aldı. 1898’den başlayarak tüm Siyonist kongrelere katıldı ve 1901’de kongre delegesi oldu. 1903’te, IV. Siyonist Kongresi’ nde İngiltere’nin Yahudi yerleşim bölgesi olarak Filistin yerine Uganda’yı önermesine karşı çıktı ve bu konuda Siyonizm’in kurucusu Theodor Herzl’e muhalefet etti. Kasım 1917’de, İngiliz hükümetinin Yahudiler’e Filistin’de “ulusal bir yurt” vaadeden ünlü Balfour Bildirgesi’ni yayımlamasında önemli bir rol oynaması, Siyonist hareket içindeki etkisinin artmasına yol açtı ve aynı yıl İngiliz Siyonist Federasyonu, 1921’de de Dünya Siyonist Örgütü başkanlığına seçildi.

Balfour Bildirgesi’nin 1922’de Milletler Cemiyeti’nce onaylanmasından sonra, Filistin’e Yahudi göçünün artması bölgedeki Araplar’ın tepkisine ve yer yer çatışmalara yol açtı. Bu durum karşısında Yahudiler’ den desteğini çekmeye başlayan İngiltere’ye karşı ihtiyatlı davranmayı öneren ve değişikliğin adım adım gerçekleşebileceğini savunan Weizmann, bazı Siyonistler’ce İngiltere’ye teslim olmakla suçlandı. İngiltere’nin Mayıs 1930’da Filistin’e Yahudi göçünü sınırlayan kararı bu gelişmelerin doruk noktası oldu ve bu kararı protesto eden Weizmann başkanlıktan istifa etti. Ertesi yılki kongrede kendisine güvensizlik oyu verilmesi üzerine bilimsel çalışmalarına dönerek Filistin’de bir araştırma enstitüsü kurdu. Bu arada Naziler’ in iktidara gelmesinden sonra Alman Yahudileri’nin ve servetlerinin kurtarılması çabalarına da öncülük etti.

1935’te yeniden Dünya Siyonist Örgütü’nün başkanlığına seçildi. Temmuz 1937’de İngiliz hükümetinin görevlendirdiği Peel komisyonunun Filistin’i Araplar ve Yahudiler arasında bölen planını desteklemesi, kendisine yönelik eleştirilerin yeniden canlanmasına neden oldu. II. Dünya Savaşı’nda Yahudiler’in İngiliz ordusunda görev almalarında etkili olan Weizmann, savaştan sonra Filistin’de bir Yahudi devleti kurulmasını desteklemeyen Ingiltere’ye karşı şiddet hareketlerine girişen yasadışı Siyonist örgütleri suçladı. Bu nedenle 1946’daki Siyonist Kongresi’nde başkanlıktan düşürüldü. 1948’de resmi bir sıfatı olmadan ABD başkanı Harry Truman ile görüşerek, ABD’nin Filistin’in BM vesayeti altında konulmasına ilişkin planından vazgeçmesinde ve kurulacak İsrail Devleti’ ni tanımasında önemli rolü oldu. Mayıs 1948’de İsrail Devleti’nin kurulmasının ardından Geçici Devlet Konseyi başkanı olan Weizmann, Şubat 1949’da İsrail’in ilk cumhurbaşkanlığına seçildi ve ölümüne dek bu görevini sürdürdü.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi