Cevdet Çulpan Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Cevdet Çulpan, (1898-1982) Türk sanat tarihine dair yayınları ile tanınan tümgeneral.

İstanbul Fatih’te dünyaya geldi. Orta­okuldan itibaren bütün öğrenimini as­kerî mekteplerde gördü. I. Dünya Savaşı’nda takım subayı olarak önce doğu cephesinde, ardından Gelibolu’da sava­şa katıldı. Mütareke’den sonra Trakya’­da Kırklareli Garnizonu’nda bir süre gö­rev yaptı. Düşmanın Trakya’yı işgal te­şebbüsü üzerine Edirne’nin savunmasın­da bulundu, arkasından da durum icabı kıtası ile birlikte Bulgaristan’a iltica et­ti. Bir müddet sonra İstanbul’a döndü, buradan İnebolu yoluyla Anadolu’ya ge­çerek batı cephesine katıldı.

İstiklâl Savaşı’nda 15. Tümenin çeşit­li birimleriyle Tümen Karargâhı Harekât Şubesi’nde görev aldı. Kütahya-Tavşanlı çarpışmalarında, Sakarya Muharebesi’nde ve 26 Ağustos Tınaztepe hare­kâtında bulundu ve İzmir’in kurtuluşun­dan sonra yüzbaşılığa terfi etti. Zafer­den sonra Harp Akademisi’ne girerek 1929’da kurmay subaylığa yükseldi ve Genelkurmay Başkanlığı Harekât Şubesi’nde görevlendirildi. 1931’de binbaşı oldu. 1938’de yarbaylığa, 1940’ta albay­lığa yükseldi. 1946’da tuğgeneral oldu. 1935-1948 yılları arasında aralıklarla se­kiz yıl kadar Harp Akademisi’nde öğret­menlik yaptı. 1948’de tümgeneral olan Çulpan 1951 de kendi isteğiyle emekli­ye ayrıldı.

I. Dünya Savaşı harp madalyası ile İs­tiklâl madalyasına sahip olan Cevdet Çul­pan, 1951’den sonra kendini sanat tari­hine vererek bu dalda ciddi bir araştır­macı olmuştur.

Eserleri

Cevdet Çulpan, yabancı dille­re hâkimiyeti, ileri derecede merakı ve bitmeyen enerjisiyle sanat tarihi alanın­da çeşitli eserler kaleme almıştır.

1- An­tik Devirlerden Zamanımıza Kadar İla­hiyat-Edebiyat-Tıp ve Sanat Tarihle­rinde Serviler. Uzun yıllar yaptığı araştırmalar sonucu servi motifi hakkında çok geniş bir malzeme dosyası oluşturan yazar, bu malzemenin sadece bir bölümünü kullanarak eserini yazmıştır. Birinci kitap “Başlangıç”, “Antik Devirlerde Servi”, “Tıp Tarihinde Ser­vi”, “Bizanslılarda Servi”, “Türklerde Ser­vi”, “Ekler” ve “Resimler” bölümlerinden; ikinci kitap “Servi ile İlgili Çeşitli Bilgi­ler”. “İlahiyatta, Tarikat ve İbadet Eşya­sında Servi”, “Edebiyatta Servi”. “Çeşit­li Sanat Kollarında Servi Motifleri”, “Ek­ler” bölümlerinden oluşmaktadır. 117 fo­toğrafın da yer aldığı eser kendi alanın­da önemli bir boşluğu doldurmuştur.

2- Türk-İslam Tahta Oymacılık San’atından: Rahleler. Eserde rahlelerin yapılışı üzerinde kısaca durul­muş, Türkiye’deki Selçuklu ve Osmanlı devri rahleleriyle Türkiye dışında bulu­nan toplam seksen beş rahle hakkında kısaca bilgi verilmiş, resimleri eserin so­nuna konulmuştur. Yazar rahleler hak­kında daha önce Türk İslâm Tahta Oy­macılık Sanatından: Selçuk Devri Bir Kur’an Rahlesi, XIII. Yüzyıl ve Türk-İslâm Tahta Oymacılık Sanatından: Selçuk Devri Bir Kur’an Rahlesi adlı iki broşür de yayımlamıştı.

3- Türk Taş Köprüleri. Yazarın en hacimli ve önem­li eseridir. İlerlemiş yaşına rağmen Trak­ya ve Anadolu’yu dolaşarak üç bölüm ha­linde hazırladığı eserin birinci bölümün­de taş köprüler hakkında genel bilgile­re, ikinci bölümde açıklamalara, üçüncü bölümde 164 levha içinde 359 resme yer verilmiştir.

Tosyavîzade Dr. Rifat Osman 1874-1933 Hayatı ve Eserleri ve İstanbul Süleymanİye Camii Kita­besi, Çulpan’ın sanat ta­rihi alanındaki diğer eserleridir. Ayrıca İstanbul’daki tarihî askerî yapılar üzerin­de de çalışan yazar, bu alanda önemli bir boşluğu dolduracak olan eserine ait ki­tabe kopyaları, fotoğraf, gravür, plan, harita ve kroki gibi malzemelerle müs­veddelerini ölümünden kısa bir süre ön­ce basılmak üzere Ankara’ya göndermiş, ancak eser bugüne kadar basılmadığı gibi müsveddelerinin ne olduğu da öğrenilememiştir.

Cevdet Çulpan’ın bilhassa sanat tari­hi konusunda önemli makaleleri de var­dır. “Köprülerde (Tarih Köşkleri)”; “İs­tanbul Süleymaniye Camii Kitabesi”; “XII. yüzyıl Artukoğullan Devri Taş Köp­rüler ve Özellikleri”; “Diyarbakır Ku­zeyi Devegeçidi Suyu Köprüsü-Artukoğullan Devri” bunların en önemlilerindendir.

Çulpan’ın askerlikle ilgili tercüme ve telif eserleri de şunlardır: Tabiye Ara­zi Meseleleri; Orman Muharebe­si; Tümen Muharebe İdare Yeri, Kurmay Ödevleri Meseleleri, Sı­nıf 2; Üçüncü Sınıf Kur­may Ödevleri Dershane Meseleleri.

Diyanet İslam Ansiklopedisi