Cemaziyelevvel ayı Önemi, Cemaziyelevvelini Bilmek, Hakkında Bilgi

Cemâziyelevvel, Hicrî yılın beşinci ayı.

Rebîülâhirden sonra, cemâziyelâhirden önce gelir. Türkçe’de cemâdiiûlâ ve cemâdilâhlre, daha yaygın olarak da cemâziyelevvel ve cemâziyelâhir şekillerinde

kullanılan iki ayın Arapça’daki asıl adla­rı cumâdelûlâ ve cumâdelâhiredir. Câhiliye dönemin­de diğer aylar gibi bu iki ayın da başka adlan bulunduğu, bu isimlerin İslâm’ın doğuşu sırasında kullanılmaya başlan­dığı nakledilmektedir. Ayrıca yılın beşinci ve altıncı aylan olmalarından dolayı cumâdelûlâya cumadâ hamse, cumâdelâhireye cumada sitte de denilmiştir. Cumâdâ “soğuk” ve “kurak” anlamlanna gelir. Söz konusu ayların isimleri değiştirildiği sırada şid­detli soğuk veya kuraklık hüküm sürdü­ğünden bu şekilde adlandınldikları riva­yet edilir.

Arapça’da bütün ay adları kelime ola­rak müzekker olduğu halde sadece bu iki ay müennestir. Fakat bazı Arap ül­kelerinde halk ağzında bu aylann cumâ-delevvel ve cumâdelâhir şeklinde müzek­ker olarak kullanıldığı görülmektedir. Türkçe’deki kullanımın da bundan etki­lendiğini söylemek mümkündür.

Eskiden cemâziyelevvel câ , cemâ­ziyelâhir şeklinde kısaltılırdı. Os­manlıca vesikalarda bu iki ayın kısalt­ması “cemâzeyn” olarak yapı­lır, ulufe dağıtımında ise rebîülâhirle bir­likte “recec” veya “recâc” şeklinde ifade edilirdi.

Cemâziyelevvel, Türkçe’de “cemâziyelevvelini bilmek” deyimi içinde bir kim­senin kısmen lekeli olan ve herkesçe bi­linmeyen geçmişinden kinaye olarak kul­lanılmaktadır.

İslâm tarihinde cemâziyelevvel ve ce­mâziyelâhir ayları içinde birçok hadise cereyan etmiştir. Meselâ Hz. Ali cemâziyeievvelin sekizinde doğmuş, Cemel Vak’ası bu ayın on beşinde olmuştur. Hz. Ömer cemâziyelâhirin altısında halife ol­muş, Ca’fer es-Sâdık bu ayın altısında, Hz. Fâtıma ise yirmisinde dünyaya gel­mişlerdir. Araplar arasında cemâziyelâhirde pek çok olayın vuku bulduğunu ifade eden şöyle bir söz vardır: “Hayret verici pek çok olay cumâdâ ile receb ara­sında meydana gelir”.

Diyanet İslam Ansiklopedisi