Celil Mehmetkulizade (Mehmedquluzade) Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
Celil Mehmedkuluzâde (1869-1932) Azerbaycanlı yazar, gazeteci ve fikir adamı.
Doğum tarihi eski kaynaklarda 1866 olarak gösterilmişse de îsâ Hebibbeyli’-nin elde ettiği belgeler onun 22 Şubat 1869’da doğduğunu ortaya koymaktadır. Mirze (Mirza) Celil veya takma ad olarak kullandığı Molla Nasreddin olarak da bilinir. Güney Azerbaycan’ın Hoy şehrinden Nahcıvan’a gelip yerleşmiş bir inşaat ustası olan Meşhedî Hüseyinkulu’nun oğludur. Nahcıvan’da başladığı medrese eğitiminde (1873-1879) Kur’an okuma yanında biraz da Arapça, Farsça öğrendi. 1879′-da üç sınıflı Rus okulunda öğrenimine devam etti. 1882’de Gürcistan’ın Gori şehrindeki Rus öğretmen okulunun Azerbaycan şubesine girdi. 1887’de mezun olarak önce Revan’ın (Erivan) Uluhanlı köyünde, ardından Başnoraşen’de ve Nehrem köyünde çalıştı. Öğretmenliği sırasında yazarlık faaliyetine de başladı. Çay Destgâhı (manzum alegorikdram), KişmişOyu-nu (piyes), Danabaş Kendinin Ehvalâtları (büyük hikâye) gibi eserlerini yazdı. 1898’de öğretmenlikten ayrılarak Erivan’da bir müddet dava vekilliği yaptı. 1899-1901 yılları arasında Nahcıvan’da polis yardımcısı olarak çalıştı. 1903’te Tiflis’te Şark-ı Rus gazetesini çıkaran Azerbaycanlı gazeteci Mehemmedağa Şahtaht-lı’nın teklifini kabul edip gazetenin idarehanesinde çalışmaya başladı.
Önceki eşleri vefat ettiğinden! 907’de üçüncü evliliğini yaptı. Karabağ hanları soyundan bir bey kızı olan Hamide Hanım’la evliliği Mirza Celil’in sosyal ve edebî faaliyetlerini olumlu şekilde etkiledi. Hamîde Hanım o dönemde Azerbaycan’da sayıları çok az olan, iyi eğitim görmüş, Rusça’yı çok iyi bilen aydın kadınlardandı. Babasından miras kalan geniş topraklara ve mülklere sahipti. Hayatı boyunca kocasına destek olan Hamîde Hanım’ın daha sonra Rusça yazdığı, Abbas Zamanov tarafından Azerî Türkçesi’ne çevrilerek bastınlan hatıratında sadece Mirza Celil hakkında değil XX. yüzyıl başlarındaki Azerbaycan’ın siyasî, içtimaî ve edebî hayatı hakkında değerli bilgiler bulunmaktadır.