Celalzade Mustafa Çelebi -Nişancı- Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

MUSTAFA ÇELEBİ [Celalzade] (1490-1567)

Osmanlı tarihçi ve devlet adamı. 16.yy devlet örgütü ile ilgili yapıtı ile tanınmıştır.

Tosya’da doğdu, İstanbul’da öldü. Doğum tarihi tartışmalıdır. Kadı Celal Efendi’nin oğlu, Celalzade Salih Çelebi’nin büyük kardeşidir. Bir süre Tosya’da okuduktan sonra İstanbul’a gitti. Medreseye devam etti. 1516’da Divan-ı hümayun kâtipliğine atandı. Piri Mehmed Paşa’nın sadrazamlığı süresince (1518-1523) tezkireciliğinde (özel kalem müdürü) bulundu. 1524’te İbrahim Paşa ile birlikte tezkireci olarak Mısır’a gitti. Ertesi yıl reisülküttablığa getirildi. 1534’te nişancılığa atandı. Bu görevinde yirmi üç yıl kaldığından Koca Nişancı diye anılır. Nişancılığı sırasında pek çok kanun, ferman, hüküm ve beratın hazırlanmasında, yazılmasında hizmetleri oldu. 1557’de müteferrikalık görevinden emekliye ayrıldı. 1566 Sigetvar seferinde ikinci kez nişancılığa getirildi. Ölümüne kadar bu görevde kaldı.

Emekliye ayrıldıktan sonra İnşa’daki ustalığını göstermek için ağdalı bir dille Tabakâtü’l-Memâlik ve Derecâtü’l-Mesâlik adlı yapıtını yazdı. Otuz bölüme ayrılan yapıt, I.Süleyman (Kanuni) dönemi fetihleri ve özellikle devlet örgütü için ayrıntılı bilgiler veren önemli bir kaynaktır. I.Selim’in (Yavuz) Trabzon valiliğinden başlayarak ölümüne (1520) kadar geçen olayları içeren Selimnâme’si, Mohaç seferini anlatan Mohaçnâme ile Rodos’un fethini içeren Fetihnâme-i Rodos en önemli yapıtlarıdır. Nişanı mahlası ile yazdığı Türkçe şiirlerine şiir mecmualarında rastlanır.

•    YAPITLAR (başlıca): Tabakâtü’l-Memâlik ve Derecâtü’l-Mesâlik, (Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya bölümü No.362) (yeni harflerle, sadeleştirilmiş olarak, S.Tokdemir, (yay.) 1937); Selimnâme, (İstanbul Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi No.362); Mohaçnâme, (İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar No. 2623); Fetihnâme-i Rodos, (Nuruosmaniye Kütüphanesi No.3170).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi