Çay Medresesi Tarihçesi, Mimari, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Çay Medresesi, XIII. yüzyıl Anadolu Selçuklu medresesi.

Afyon’un Çay ilçesi girişindedir. Bu­gün cami olarak kullanılan medrese. Gı-yâseddin III. Keyhusrev dönemi ümerâ­sından Ebü’l-Mücâhid Yûsuf b. Ya’küb tarafından 677 (1278-79) yılında mimar Oğulbek b. Muhammed’e yakınındaki han ve hamamla birlikte yaptırılmıştır. Cepheye bitişik bir de çeşmesi vardır; hanın sadece kapalı bölümü ayakta olup hamamı yıkılmıştır. Anadolu Selçuklu medreseleri İçinde revaksız avlusu kub­be İle örtülü, İki eyvanlı ve tek katlı olan­lar grubuna girer. Malzemesi kesme ve moloz taş ile tuğladır; süslemede çini mozaik kullanılmıştır.

Düzgün ve iyi cins beyaz taştan örül­müş cephesinin ortasında yer alan taç-kapısı İle dikkati çeker. Giriş kapısı üze­rindeki kitabeden başka mukarnas al­tındaki iki bölümde mimarın adı iki ayrı kartuş içinde tekrar yazılmıştır. Tepede de bir pars kabartması bulunmaktadır. Doğuya doğru çıkıntı teşkil eden yuvar­lak kemerli ve devşirme aynalı çeşme ile batıya doğru çıkıntı teşkil eden kubbeli oda bölümü simetri meydana getirir. Gi­riş eyvanından ulaşılan ortadaki avlu­nun üzeri Türk üçgenleriyle geçilen kub­be ile örtülüdür. Karşıdaki ana eyvanın iki yanında birer kubbeli oda yer alır; bunlardan batıdakinde ayrıca ocak var­dır. Doğu ve batıdaki yan kanatlar boy­dan boya tonozlu, dikdörtgen koğuşlar halindedir. Bu, orijinal olmasında tered­dütler bulunmamakla birlikte avlusu­nun üzeri örtülü medreselerde rastlan­mayan bir durumdur. Batıdaki çeşmey­le simetrik kare planlı bölümün alt katı yıldız tonozla örtülüdür; buranın türbe olma ihtimali varsa da içinde herhangi bir mezar veya lahit izi bulunmamakta­dır. Üstteki kubbeli odanın cepheye açı­lan iki penceresi ve mihrabı vardır.

Başka eserine rastlanmayan Oğulbek’in han, hamam ve çeşmeyle birlikte bir külliye şeklinde ele almış olduğu anlaşılan bu yapılardan Çay Medresesi, içindeki çini mozaik süslemeler bakımın­dan da üzerinde durulması gereken özel­liklere sahiptir. Ancak yakın geçmişte hızlı bir onarım görmüş ve çini mozaik­lerin bir kısmı onarım sırasında sıva ve badana altında kalmıştır. Bunların Kon­ya’da Karatay ve İnce Minareli medreselerindeki örneklere yaklaştıkları gö­rülmektedir. Bu binada fîrûze çiniler ara­sında tuğla hamurundan palmetlerin kul­lanılmış olması da ayrı bir teknik özellik arzetmektedir.

Diyanet İslam Ansiklopedisi