Cato Maximilian Guldberg Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

GULDBERG, Cato Maximilian (1836-1902)

Norveçli kimyacı ve matematikçi. Kütle, yoğunluk ve sıcaklığın kimyasal tepkime üzerindeki etkilerini açıklayan “kütlenin etkisi yasası” ile tanınır.

11    Ağustos 1836’da Christiania’da (bugün Oslo) doğdu, 14 Ocak 1902’de aynı kentte öldü. 1854’te girdiği Christiania Universitesi’nde matematik, kimya ve fizik öğrenimi gördü ve 1859’da mezun oldu. 1860’ta öğretmen olarak atandığı Kraliyet Askeri Okulu’ndan 1862’de Christiania’daki Kraliyet Askeri Akademisi’ne geçti. Bir yandan burada uygulamalı matematik ve mekanik dersleri verirken, bir yandan da Christiania Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak çalışmaya başladı. 1869’da aynı üniversitede uygulamalı matematik profesörü oldu.

Guldberg’in ilk önemli çalışması, okul arkadaşı ve bacanağı Peter Waage’in işbirliği ile geliştirdiği “kütlenin etkisi yasası” oldu. 1864’te Norveç Bilimler Akademisi’ne sunup yayımladıkları bu çalışma ile Guldberg ve Waage, bir kimyasal tepkimenin gelişme süreci ve sonuçlarının yalnızca bileşkelerin kütlelerine bağımlı olmadığını kanıtladılar. Kimyasal dengeler üzerindeki bu çalışmaya, daha önceki yıllarda yapılmış araştırmalarla matematiksel tanımı verilmiş olan tepkime hızlarını incelemekle başladılar. Sonuçta, bir kimyasal tepkimenin yön ve hızının kütleden başka yoğunluk ve sıcaklığa da bağlı olduğunu saptayan yasayı buldular. Buluşlarını, yaklaşık 300 ayrı deneyle gözlemsel olarak da kesinleştiren Guldberg ve Waa-ge’in bu çalışması Norveçce yayımlandığı için bilim çevrelerinde farkedilmedi. 1867’de Fransızca’ya çevrildiğinde de yaygın ilgi uyandırmayan bu yasa daha sonra Van’t Hoff ve başkaları tarafından bağımsız olarak bulunmuş, ancak Guldberg ve Waage’nin öncüllüğü, makalelerinin 1879’da Almanca’ya çevrilmesinden sonra kabul edilmiştir.

Kimyasal termodinamik araştırmalarına ağırlık veren Guldberg 1890’da kendi adıyla anılan yasayı bularak birçok sıvının mutlak kaynama noktasının, gaz halindeyken basınçla sıvılaştırılabileceği en yüksek sıcaklık (kritik sıcaklık) derecesinin 2/3’ü oranında olduğunu ortaya koymuştur. Birçok ders kitabı ile değişik uygulama sorunları üzerinde sayısız makalesi bulunan Guldberg yaptığı çalışmalar nedeniyle birçok kez ödüllendirilmiştir.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi