Çarmıh Nedir, Ne Demek, Kelime, Anlamı, Tarihçesi, Hakkında Bilgi

Çarmıh, Hıristiyanların Hz. îsâ için söz konusu ettikleri, tarihin çeşitli dönemlerinde uygulanan bir idam şekli.

“Dört çivi” anlamında Farsça bir ter­kip olup (çehâr mîh) biri yatay, öteki di­key iki ağacın oluşturduğu haç şeklindeki darağacını ifade eder. Buna haç ve salib de denilmektedir.

Suçluyu ellerinden ve ayaklarından bağ­lamak veya çivilemek suretiyle idam et­me şekli olan çarmıha germe olayı Romalılar’da yaygın olmakla birlikte daha önceleri Asurlular, Persler. Kartaca Fenikelileri, Mısırlılar ve Yunanlılar tarafın­dan da uygulanmış, böylece halkın ibret alacağı, adaletin gücünün gösterileceği düşünülmüştür. Bu iş için önceleri sa­dece bir kazık kullanılıyor, mahkûm bu­na bağlanıp ölüme terkedılıyordu. Grek­ler ve Romalılar bunu değiştirerek suç­lu köleleri, esirleri, yabancıları, aşağı sı­nıftan kimseleri ve ayrıca iğrenç suçlar işleyenleri cezalandırmak için çarmıhı yaptılar. Bu tür cezalandırmada infaz ye­rinde bulunan kazığa bir tahta eklene­rek çarmıh tamamlanmış oluyordu; suç­lu tahtaya bağlanıyor, bazan kollan iki yana açılarak çarmıhın iki kanadına çi­vileniyordu. Romatılar’da çarmıha ger­me olayı onur kırıcı bir idam şekli ola­rak kabul edildiği için devlete isyan eden­lerin dışında Roma vatandaşlarına uygu­lanmıyordu. Bu idam şeklinde genellik­le suçlu kırbaçlandıktan sonra idam ye­rine tahtasını taşımaya zorlanırdı. İşle­diği suç bir levha üzerine yazılarak boy­nuna asılır veya başkası tarafından Önün­de taşınırdı. Daha sonra bu levha baş­kalarına ibret olması için çarmıha geri­lenin önüne tesbit edilirdi. Çarmıhlar şe­hir surları dışında kurulmakla beraber işlek yolla­ra, sık sık gidilen yerlere yakın olması­na özen gösterilirdi.

Milâdî I. yüzyılda Romalılar yahudi esir­leri çarmıha germekteydiler. Tarihçi Josephus bununla ilgili çok sayıda olaydan bahsetmektedir. O dönemde idamlar için biri “T” şeklinde (daha sonraları “St Anthony haçı” denilmiştir), diğeri eşit ol­mayan kollardan meydana gelen (daha sonra “Latin haçı” adını almıştır) İki tip çarmıh kurulmaktaydı. Hıristiyan inan­cına göre Hz. îsâ bu ikinci tip çarmıha gerilmiş ve başından çivilenmiştir [Mar­kos, 15/26). Roma İmparatorluğu’nda uygulanan çarmıha germe İmparator Konstantin tarafından yasaklanmıştır.

Menşei Bâbil’e dayanan haça Mısır ve Suriye’de de eski zamanlardan beri ta­zimde bulunulduğunu, hatta Budistler’in haça saygı gösterdiklerini ve milâdî ta­rihin başlangıcına doğru putperestlerin bazı âyinlerinde alınlarına haç işareti yaptıklarını belirterek aslında haçın Hı­ristiyanlık’la ilgisinin bulunmadığını ve bir putperest âdeti olduğunu ileri süren­ler de vardır. Bunların iddiasına göre hıristiyan kutsal kitabında îsâ Mesih’in bir ağaç üze­rinde öldüğü bildirilmektedir. İlk olarak Yunanca yazılan Yeni Ahid’in yukarıda belirtilen yerlerinde “ağaç” anlamındaki Yunanca ksulon kelimesi kullanılmak­tadır. Bu kelime ve bazı tercümelerde geçen stavros kelimesi haça delâlet et­memektedir. Meşhur Yunan şairi Homeros stavrosu “alelade bir sırık, direk veya tek bir odun parçası” anlamında kullanır ve kelime haç şeklini atan iki ağaç parçasını ifade etmez. Dolayısıyla îsâ Mesih’in idamı düz bir direk üzerin­de gerçekleşmiştir.

Hıristiyanlar çarmıhın şeklini tartışır­ken İslâmiyet çarmıha gerilenin Hz. îsâ olmadığını belirtmektedir.

Hıristiyan sanatında îsâ Mesih’in çar­mıha gerilmesinin tasvirleri V. yüzyılda başlamıştır. Tasvirlerin bu dönemden itibaren ortaya çıkmasında, o zamana kadar bu konuda çeşitli yorumların ge­liştirilmesi ve konsilierde bununla ilgili kararlar alınarak kilisenin tavrının belir­lenmesi etkili olmuştur.

Diyanet İslam Ansiklopedisi