Tarihi Şahsiyetler

Carl Gustaf Mosander Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

MOSANDER, Carl Gustaf (1797-1858)

İsveçli kimyacı. Nadir toprak elementlerinden birçoğunu oksit halinde elde etmiştir.

10 Eylül 1797’de Kalmar’da doğdu, 15 Ekim 1858’de Drottningholm yakınlarındaki Ângsholm’de öldü.Tıp öğrenimini sürdürürken, 1824’te, Stockholm’ daki Karolinska Enstitüsü’nde kimya dersleri vermeye başladı, bir yıl sonra da doktora derecesini alarak Berzelius’un asistanlığını üstlendi. 1832’de Berzelius emekliye ayrılınca, aynı enstitüde kimya profesörlüğüne yükseltilerek hocasının kürsüsünü devralan ve yaşamının sonuna değin bu görevini sürdüren Mosander, Stockholm Bilimler Akademisi’ ndeki mineral koleksiyonlarının düzenlemesini de yapmıştır.

Çalışmalarını nadir toprak elementleri üzerinde yoğunlaştıran Mosander’in, seryum oksitin basit bir bileşik değil, çeşitli nadir toprak elementlerini içeren bir karışım olduğunu farketmesi, bu grup içinde o güne değin bilinmeyen yeni elementlerin keşfini hazırlamıştır. 1839’da, seryum oksiti seyreltik nitrik asitle işlediğinde, gerçek seryum oksitin sarı bir çökelti halinde dipte biriktiğini gören Mosander, çözünerek karışımdan ayrılan ikinci bileşiğin de, Yunanca “gizli” anlamına gelen “laman” diye adlandırdığı yeni bir nadir toprak elementinin oksiti olduğunu belirledi. İki yıl sonra, gene bir karışım olduğunu anladığı lantan oksiti ayrıştırarak, renksiz bir madde olan gerçek lantan oksit ile koyu kahverengi yeni bir bileşik elde etti. Bu yeni oksitin elementine, lantana çok benzediği için, “ikiz” anlamındaki Yunanca “didimyum” adını verdi. Uzun yıllar katışıksız bir bileşik olduğu sanılan didimyum oksiti de ayrıştırarak, 1885’te karışımdan “praseodim” ve “neodim” adında iki yeni toprak elementini elde eden Avusturyalı kimyacı Aver von Welsbach (1858-1929) oldu.

Seryum oksitten sonra, 1794’te FinlandiyalI kimyacı Johan Gadolin’in (1760-1852) bulduğu itriyum oksit üzerinde çalışmaya başlayan Mosander, amonyim hidroksitle işlediği bu . karışımı, itriyum, terbiyum ve erbiyumun oksitli bileşiklerine ayırmayı başararak iki yeni nadir toprak elementini daha periyotlar cetveline katmıştır.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi