Ca’fer İyani Bey (Tezkireci) kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Ca’fer İyani Bey (Tezkireci) kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: Tarihçi, maarif erbabından bir zat olup Macaristan’daki Peç şehrinde doğmuştur. (Gazavat-i Tiryaki Hasan Paşa) ismindeki 1000 h. tarihinde Yazdığı eseri askeri tarihimizce istifadeye şayan eserlerdendir. Manisa’da Muradiye Kütübhanesinde dört bab üzere tertib edilmiş (Zubdetü’n-Nesayih Ve Umdetu’t-Tevarih) adında 1003 (1594) tarihinde yazılmış bir eseri ve (Miskatu’l-Envar)dan terceme ve özetlenmiş (Nur-name) ile (Tarih-i Cedid-i Engürus) ve (Nesayih-i Müluk) adlarında eserleri de vardır.

Macar Tarihçilerinden ve şark dilleri alimlerinden olup 1330 (1912) tarihlerinde İstanbul’da vefat eden Doktor Karaçon Efendinin, (Türk Derneği) mecmuasının 91. sayfasında Peçevi İbrahim Efendi’nin hayatında terceme sahibi Ca’fer Bey’in Peçevi’nin büyük babası olduğu yazılıdır.

(Nur-name). Hz. Peygamberin hayatından bahseden (Mişkatu’l-Envar) adlı eserden terceme edilmiş katip dili ile yazılmış bir eser olup 1012 (1603) tarihinde terceme edilmiştir. Sonundaki manzumeden:

‘’Umarem ki halas ede Allah

Kulluğa layık ola ben güm-rah

Eyleyip bir bahane-i illet

İde bu abdi Cafer’e rahmet.»

«Kad terecceme el-fakiru ilallahi’l-meliki’l-gaffar El-Hac Ca’fer Defterdar-ı Hazine-i Tamişvar» ibaresi ile olan imzasından mali işlerde de çalıştığı anlaşılıyor. 1087 (1676) tarihinde üç lisandan meydana gelen bedi’ ilmine dair edebi bir risale yazan Abdulhalim Efendi de Peçevi’lidir.

Sultan Ahmed Camii mimarı Mehmed Ağa’nın da tafsilatlı bir surette hayatı ile mimariye ait kıymetli bilgileri ihtiva eden bir eseri vardır.

Kaynak: Osmanlı Müellifleri, Bursalı Mehmed Tahir Bey, Meral Yayınevi, 3. Cilt.