Büyük Bent Nerede, Tarihçesi, Mimari, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Büyük Bent, İstanbul’da Belgrad ormanı içerisindeki Topuz deresi üzerinde kurulan bent.

İstanbul’un kuzeyindeki Belgrad or­manında Mimar Sinan’ın yaptığı Kırkçeşme işalesinin doğu kolu üzerinde bulun­maktadır. Büyük Bent, Belgrad Bendi veya Büyük Belgrad Bendi diye de anı­lır. Bu bent Belgrad deresi de denilen Topuz deresi üzerindeki Topuz Bendi’nin mansabında ve harap Belgrad köyü­nün hemen güneyindedir.

Büyük Bent’i ilk defa kimin yaptırdığı kesin olarak bilinmemektedir. Geç Ro­ma devrinde bu bölgede yapılan isale hattı ile beraber inşa edilmiş olması kuv­vetle muhtemeldir. Mimar Sinan, Kırk-çeşme isalesini inşa ederken çok eski zamanlardan kalan su tesislerini gördü­ğünü ve bunların bir bölümünü kullan­dığını Tezkiretü’l-bünyân’da anlatmak­tadır. Bendin üzerinde bugün mevcut olan III. Ahmed’in koydurduğu kitabe­deki, “Yapıp mecrasın İstanbul’a âbı ge­tirmişti / Cenâb-ı Hazret-i Fâtih Mehemmed Han Cem-paye” beytine dayanarak bu bendin Fâtih tarafından yaptırıldığı ileri sürülmektedir. Ancak 1542-15S0 yıl­ları arasında bu bölgeyi gezen Gyllius, Roma devrinde yapılan isalenin bütün kemerlerinin tamamen harap durumda olduğunu yazdığına göre, Fâtih bu ben­di yaptırmış olsa bile kemerler bulundu­ğu için suyun İstanbul’a akıtılması müm­kün değildir. Yeni araştırmalar. Roma devrinde yapılan Belgrad ormanından su getirme tesisinin, Cebeciköy’den baş­layarak Bozdoğan Kemeri’nin altındaki Fâtih’in yaptırdığı ve sonra Kırkçeşme diye adlandırılan çeşmelere kadarki isa­le hattının Fâtih tarafından yeniden in­şa ettirildiğini ortaya çıkarmıştır. Şemseddin Sami Kamûsü’l-a’lâm”da, bu bendin 364’ten 368’e kadar (378 olacak} hüküm süren Valens zamanında yapıl­dığını, daha sonra Sultan Süleyman Han tarafından tamir ve tâdil edilerek günü­müzde Belgrad Büyük Bendi olarak anıl­dığını söyler. Dalman, Geç Roma devrin­de Belgrad ormanındaki isale hattının ve kemerlerinin Theodosios (379-399) zamanında yapıldığı kanaatindedir.

Mimar Sinan Tezkiretü’l-bünyân’da kendi yaptığı bütün kemerleri adlarıyla verirken yalnız Kovukkemer’den “evvel bent kemeridir” diye bahseder. Bu ifa­deden Kırkçeşme isalesinde bir bendin mevcut olduğu açıkça anlaşılır. Ayrıca Mimar Sinan tarafından yapıldığı sanılan Kırkçeşme isale hattı krokisinde Büyük Bent’in ye­rinde havuza benzer bir şekil çizilmiştir. Bütün bunlar o devirde Büyük Bent’in mevcut olduğunu ispat eder. Bugünkü bent 1563’te Kanunî Sultan Süleyman tarafından yeniden inşa veya tamir et­tirilmiş, 1723-1724 yıllarında III. Ahmed ve 1748’de I. Mahmud tarafından tek­rar yaptırılmış, 1900’de ise II. Abdülhamid tarafından yükseltilmiştir.

Kagir ağırlık bendi olan Büyük Bent doğru eksenlidir. Drenaj alanı 6,930 km2, göl uzunluğu 1440 m., göl alanı (dolu sa­vak üstüne kadar 11,80 m. yüksekliğinde su ile dolduğu zaman) 0,264 km2, göl hac­mi (aynı durumda) 1.218.162 m3>tür. Mansap tarafından menba korkuluk duvarı üstüne kadar yüksekliği 12,15 m., su ta­rafından 11,80 m., iki sahil arasındaki tepe uzunluğu 84,30 m., iki dolu savak arası ise 74,15 metredir. Tepe (kret) genişliği (menba korkuluk duvarı dahil) 2,30 m., dere taban seviyesinde taban ge­nişliği 9,70 m., menba tarafında korku­luk duvarının yüksekliği 0,85 m., kalınlı­ğı 0,70 m. olup mansap yüzü şevleri üst kademede 5,9 / 1, alt kademede 2,1 / l’dir. Sağ ve sol sahillerde birer dolu sa­vak kanalı vardır. Dolu savak eşiği men­ba korkuluk duvarından 0,22 m. aşağı­dadır. Dip tahliyesi 0 400 milimetrelik font boru üzerinde 0 400 milimetrelik vana yardımı ile yapılmakta, 0 250 mili­metrelik boru üzerinde 0 250 milimet­relik vana ile de dipten su alınmaktadır.

Bentten alınan suyun debisinin ölçül­mesi dört adet 5’lik, dört adet 10’luk, dört adet 15’lik. dört adet 20’lik ve iki adet 25’lik lülelerle yapılır. Toplam on sekiz orifisten 250 lülelik su (13.000 mV gün) alınabiliri! lüle- 52 mgün).