33Sosyoloji Sözlüğü

BOLŞEVİKLİK

 

 BOLŞEVİKLİK

 

XX.yüzyılın başlarında
Rus Sosyal Demok­rat Partisi’nin Lcnin’in başkanlık ettiği aşırı ih­tilalci
grubu tarafından ileri sürülmüş ve prole-terya ihtilâlini gerçekleştirmek
amacıyla kurul­muş, profesyonel İhtilâlcilerin yer aldığı, mer­keziyetçi yapıda
bir siyasal partiyi savunan gö­rüş.

Rusça’da “daha
büyük”, “çoğunluk” gibi an­lamlara gelen bolşe kelimesinden
türemiş olan Bolşeviklik veya Bolşevizm, Rus Sosyal Demokrat Partisi’nin 1903
yılında Brüksel ve Londra’da yapılan ikinci kongresindeki bölün-melerden ve tartışmalardan
ortaya çıkmıştır. 1900 yılında yayınlanmaya başlamış olan Isk-ra’nınyazı
kadrosunda sertlik ve ılımlılık yanlı­ları arasındaki mücadele, 1903
kongresinde iyice ortaya çıkarak iki grup arasındaki çatış­ma parti üyeliği
konusundaki şartlar, parti teş­kilâtının yapısı, partinin hareket tarzı ve
Isk-/n’nın genel politikası konularında şiddetlen­miştir. Senlik yanlısı grubun
liderliğini yapan Lenin, partiye üye olacakların partinin verece­ği bütün
emirlere aynen uyacak kişiler olması­nı, partinin aynen bir askerî teşkilât
gibi mer­kezî yapıda bulunmasını, hareket tarzı olarak proleterya ihtilâlinin
asıl amaç olarak alınma­sı gerektiğini ve Iskm’mn genel politikası ile
yayımlanan yazıların kontrol edilmesi gerekti­ğini savunmuştur. Buna karşılık
ılımlı grubun lideri Martov ise Lenin’in önerilerine karşı çı­karak parti
prensiplerine sempatisi olan her­kesin üye kaydedilmesini, genel oy yöntemi­nin
benimsenmesini, liberal burjuvalarla iş bir­liğine gidilmesini ve uzlaşmadan
yana olunma­sını istemiştir. Kongre’de Işkın ile düşüncele­rin kesin olarak
belirlenmesi amacıyla yapılan oylamada sertlik ve proleterya ihtilâli yanlısı

Lenin ve
taraftarlarının tezinin yirmi üçe kar­şı yirmi beş oyla kabul edilmesi üzerine
Lenin taraftarlarına, daha çok anlamında Bolşevik, karşı gruba da daha az
anlamında Menşevik denmiştir.

Aslında, Lenin,
proleterya ihtilâli amacına yönelik profesyonel ihtilalcilerin yönetiminde ve
İyice merkezîleşmiş yapıda parti düşüncesi­ni ilk kez 1902 yılında yayımlanan
Ne yapma­lı ? adlı kitabında dile getirmiş ve bu görüşünü 1903 kongresinde
savunmuştur. Iskra hakkın­da yapılan oylamadan sonra Lenin, gazetenin
yönetimini taraftarları arasından seçilen bir merkez komitesine bırakmış ve
Iskra ‘nın kon­trolü bu komitece yapılmıştır. Kongreden son­ra sertlik yanlısı
Bolşevikler ile ılımlı Menşe­vikler arasında ayrılık giderek büyümüştür. 1905
İhtilâli öncesinde Lenin’in kendi grubu üzerindeki hakimiyeti sarsılmış, bazı
kişilerin Menşeviklcre geçmeleri üzerine Martov, Par­tiye egemen olmuştur.
Lenin bunun üzerine İleri (Vprt’d) gazetesini çıkarmış ve ayrı bir parti
kurmuştur. 1905 ihtilâlinden sonra kuru­lan Duma çalışmalarına hem
Bolşeviklerin, hem de Menşeviklcrİn temsilcileri katılmışlar, Menşevikler kanun
dı§ı hareketlere son veril­mesini istemişlerdir. Bolşevikler ise Duma’­nın
değersiz bir topluluk olduğunu, proleter ihtilâlin parlamenter rejim yoluyla
gerçekleş­meyeceğini savunmuşlardır.

1907 Londra
kongresinde Bolşevikler ile Mc-ncşvikler arasında iş birliğinin yapılamayacağı
İyice ortaya çıkarken 1910 Paris kongresinde artık iki grup arasında i§
birliğinden söz edile­mez olmuştur. 1912 Prag kongresinde ise sade­ce Lenin ve
taraftarlarının teklifleri kabul edil­miş ve Partinin adı Rus Sosyal Demokrat
(Bolşevik) Partisi adını almıştır. 1917 Ekim İh­tilâli ile Bolşeviklik
Sovyetlerde iyice yerleş­miş ve Komünist anlamında kullanılmıştır. İh­tilâlin
ilk aylarında iktidara egemen olan Men-şeviklerin (Kerensky yönetimi devrilip
iktida­rın Bolşeviklerin eline geçmesinden sonra) Rus Sosyal Demokrat partisi
yerini “Bütün Birliği Şamil Komünist (Bolşevik) Partisi” ad­lı bir
partiye bırakmıştır. Lenin’in İktidarı ele almasıyla yönetimdeki etkileri
kınlan Menşevikler 1920’den sonra siyaset alanından silin­mişlerdir. Bu
partinin adı, 1952 yılındaki XIX.kongrede “Sovyetler Birliği Komünist
Partisi” olarak değiştirilmiştir.

Sovyetler Birliği
dışında “bolşevik” sözcüğü, genellikle bir kişiyi küçük düşürücü
anlamın­da kullanılmıştır. Günümüzde hem bolşevik, hem de mcnşcvik sözcükleri
pek kullanılma­maktadır.

Davut DURSUN Bk.
Komünizm; Leninizm.