BOLŞEVİKLİK
BOLŞEVİKLİK
XX.yüzyılın başlarında
Rus Sosyal Demokrat Partisi’nin Lcnin’in başkanlık ettiği aşırı ihtilalci
grubu tarafından ileri sürülmüş ve prole-terya ihtilâlini gerçekleştirmek
amacıyla kurulmuş, profesyonel İhtilâlcilerin yer aldığı, merkeziyetçi yapıda
bir siyasal partiyi savunan görüş.
Rusça’da “daha
büyük”, “çoğunluk” gibi anlamlara gelen bolşe kelimesinden
türemiş olan Bolşeviklik veya Bolşevizm, Rus Sosyal Demokrat Partisi’nin 1903
yılında Brüksel ve Londra’da yapılan ikinci kongresindeki bölün-melerden ve tartışmalardan
ortaya çıkmıştır. 1900 yılında yayınlanmaya başlamış olan Isk-ra’nınyazı
kadrosunda sertlik ve ılımlılık yanlıları arasındaki mücadele, 1903
kongresinde iyice ortaya çıkarak iki grup arasındaki çatışma parti üyeliği
konusundaki şartlar, parti teşkilâtının yapısı, partinin hareket tarzı ve
Isk-/n’nın genel politikası konularında şiddetlenmiştir. Senlik yanlısı grubun
liderliğini yapan Lenin, partiye üye olacakların partinin vereceği bütün
emirlere aynen uyacak kişiler olmasını, partinin aynen bir askerî teşkilât
gibi merkezî yapıda bulunmasını, hareket tarzı olarak proleterya ihtilâlinin
asıl amaç olarak alınması gerektiğini ve Iskm’mn genel politikası ile
yayımlanan yazıların kontrol edilmesi gerektiğini savunmuştur. Buna karşılık
ılımlı grubun lideri Martov ise Lenin’in önerilerine karşı çıkarak parti
prensiplerine sempatisi olan herkesin üye kaydedilmesini, genel oy yönteminin
benimsenmesini, liberal burjuvalarla iş birliğine gidilmesini ve uzlaşmadan
yana olunmasını istemiştir. Kongre’de Işkın ile düşüncelerin kesin olarak
belirlenmesi amacıyla yapılan oylamada sertlik ve proleterya ihtilâli yanlısı
Lenin ve
taraftarlarının tezinin yirmi üçe karşı yirmi beş oyla kabul edilmesi üzerine
Lenin taraftarlarına, daha çok anlamında Bolşevik, karşı gruba da daha az
anlamında Menşevik denmiştir.
Aslında, Lenin,
proleterya ihtilâli amacına yönelik profesyonel ihtilalcilerin yönetiminde ve
İyice merkezîleşmiş yapıda parti düşüncesini ilk kez 1902 yılında yayımlanan
Ne yapmalı ? adlı kitabında dile getirmiş ve bu görüşünü 1903 kongresinde
savunmuştur. Iskra hakkında yapılan oylamadan sonra Lenin, gazetenin
yönetimini taraftarları arasından seçilen bir merkez komitesine bırakmış ve
Iskra ‘nın kontrolü bu komitece yapılmıştır. Kongreden sonra sertlik yanlısı
Bolşevikler ile ılımlı Menşevikler arasında ayrılık giderek büyümüştür. 1905
İhtilâli öncesinde Lenin’in kendi grubu üzerindeki hakimiyeti sarsılmış, bazı
kişilerin Menşeviklcre geçmeleri üzerine Martov, Partiye egemen olmuştur.
Lenin bunun üzerine İleri (Vprt’d) gazetesini çıkarmış ve ayrı bir parti
kurmuştur. 1905 ihtilâlinden sonra kurulan Duma çalışmalarına hem
Bolşeviklerin, hem de Menşeviklcrİn temsilcileri katılmışlar, Menşevikler kanun
dı§ı hareketlere son verilmesini istemişlerdir. Bolşevikler ise Duma’nın
değersiz bir topluluk olduğunu, proleter ihtilâlin parlamenter rejim yoluyla
gerçekleşmeyeceğini savunmuşlardır.
1907 Londra
kongresinde Bolşevikler ile Mc-ncşvikler arasında iş birliğinin yapılamayacağı
İyice ortaya çıkarken 1910 Paris kongresinde artık iki grup arasında i§
birliğinden söz edilemez olmuştur. 1912 Prag kongresinde ise sadece Lenin ve
taraftarlarının teklifleri kabul edilmiş ve Partinin adı Rus Sosyal Demokrat
(Bolşevik) Partisi adını almıştır. 1917 Ekim İhtilâli ile Bolşeviklik
Sovyetlerde iyice yerleşmiş ve Komünist anlamında kullanılmıştır. İhtilâlin
ilk aylarında iktidara egemen olan Men-şeviklerin (Kerensky yönetimi devrilip
iktidarın Bolşeviklerin eline geçmesinden sonra) Rus Sosyal Demokrat partisi
yerini “Bütün Birliği Şamil Komünist (Bolşevik) Partisi” adlı bir
partiye bırakmıştır. Lenin’in İktidarı ele almasıyla yönetimdeki etkileri
kınlan Menşevikler 1920’den sonra siyaset alanından silinmişlerdir. Bu
partinin adı, 1952 yılındaki XIX.kongrede “Sovyetler Birliği Komünist
Partisi” olarak değiştirilmiştir.
Sovyetler Birliği
dışında “bolşevik” sözcüğü, genellikle bir kişiyi küçük düşürücü
anlamında kullanılmıştır. Günümüzde hem bolşevik, hem de mcnşcvik sözcükleri
pek kullanılmamaktadır.
Davut DURSUN Bk.
Komünizm; Leninizm.