Kimdir

Bihzad kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Bihzad kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: ( ? -1537) Heratlı minyatürcü. Timurlu dönemi Herat Minyatür Okulu’nun son bü­yük nakkaşıdır. Kemaleddin Bihzad’ın doğum tarihi bilinme­mekte, yaptığı en eski minyatürlere bakılarak 1450’den sonra doğduğu sanılmaktadır. Dost Mu­hammed ve Haydar Mirza, Bihzad’ın, Mirek Nakkaş denilen Heratlı Emir Ruhullah’ın öğrencisi olduğunu söylerler. Gelibolulu Ali’ye göre de Tebrizli Pir Seyyid Ahmed’in yanında yetişmiştir. Cihangir ise onun Halil Mirza adındaki bir sanatçının tarzını geliştirdiğini belirtir.

Bihzad gençliğinde Herat’ta Sultan Hüseyin Baykara’nın sarayına girdi. Sultanın veziri ve en yakın dostu Ali Şir Nevai’nin koruyuculuğu altında sanatını geliştirecek her kolaylığı buldu. Herat Minyatür Okulu, Hüseyin Baykara’nın 1470-1506 saltanat yıl­larında Bihzad’la son görkemli dönemini yaşadı.

Şah İsmail 1510’da Herat’ı aldıktan sonra onu Tebriz’e götürdü. Bihzad 1522’de kütüphane adı verilen atölyenin yöneticiliğine atandı. Ayrıca tüm hattat, nakkaş, tezhipti, kuyumcu, ciltçi ve altın varak yapanların kâhyalığına getirildi. Tebriz’de minyatü­rün gelişmesine yardımcı oldu, ünü hızla yayıldı.

Yaşlılık yıllarında yanına Horasanlı Derviş Muham­med Nakkaş adında bir Türk yardımcı aldı. Önceleri sadece boyalarını hazırlatırken, zamanla bütün işlerini ona bıraktı. Haydar Mirza, Bihzad’ın öğrencileri arasında tasvirci (portreci) Kasım Ali’yi, Molla Yusuf’u ve Maksud’u; Gelibolulu Ali de, Horasanlı Şeyhzade ile Ağa Mirek’i sayar.

Bihzad, 1524-1576 arasındaki Şah Tahmasb dö­neminde de saray atölyesinde Sultan Muhammed ile birlikte çalıştı. Bir söylentiye göre 1533-1534’te, Dost Muhammed’ın düşürdüğü tarihe göre ise 1536- 1537’de Tebriz’de öldü.

Bihzad, kompozisyon tekniği bakımından ken­dinden önce gelenleri izlemişse de, yapıtlarında bü­yük bir atılım görülür. Metinle ilgileri bakımından minyatürlerini ustalıkla düzenlemiştir. Büyük olma­yan figürler resmin boyutuna göre serpiştirilmiş, sayı­ları da hesaplamıştı r. Renkler çok zengindir, özellikle soğuk mavi renk göze çarpar. Ağaçlar, yapılar incelik­le çizilmiştir. En çok romantik sahneler ile dramatik ve hareketli savaş sahneleri konu edilmiştir.

Bihzad çoğu zaman olayları kişilerin yüz ve hareketlerinde de belirtme çabası gütmüştür. Bâbür,

Bihzad’ın sanatına hayran olmakla birlikte, sakallı yüzleri şaşırtıcı bir güzellikte çizdiğini, ama sakalsız yüzlerde o kadar başarı gösteremediğini vurgular.

Bihzad hayvanların hareketlerini de izlemiş ve çiz­miştir.

Bihzad yapıtlarına imzasını koyan sanatçılardan biridir. İmzası bulunmasa bile, metnin hattatı yapıtı­nın sonunda onun adını anar. Bihzad’ın yapıtları yüzyıllardan beri ya ününden ötürü ya da çıkar amacıyla imzası ile birlikte kopya edilegelmiştir. Bu yüzden onun olmayan birçok minyatürde de imzası görülür.

Ayrıca Emir- Hüsrev Dihlevi’nin Hamse’sindeki mesnevilerden bi.ri olan Heşt Behişt’in hattat Sultan Ali Meşhedi tarafından kopya edilen nüshasının (Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinde) başındaki bir av sahnesini, canlandıran minyatürün Bihzad’ın yönetimindeki atölyede hazırlandığı sanılmaktadır.

Bihzad’ın hangi tarihte ve kimin tarafından kopya edildiği bilinmeyen bir resmi de İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’ndedir.

YAPITLAR (başlıca):

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 17. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983