Bezmialem Valide Sultan Kimdir, Hayatı, Hayır İşleri, Hakkında Bilgi

Bezmiâlem Valide Sultan, (ö. 1853) Sultan II. Mahmud’un “ikinci kadın”ı ue Sultan Abdülmecîd’in annesi.

Hayatına dair çok az bilgi vardır. Do­ğum yeri ve tarihi kesin olarak bilinme­mekte, hakkındaki bazı kayıtlardan, kü­çük yaşta esirciler eliyle saraya câriye olarak teslim edilen bir Gürcü kızı oldu­ğu anlaşılmaktadır. Sarayda yetiştirilip eğitildikten sonra Sultan II. Mahmud’un hanımı oldu; daha sonra ondan bir şeh­zade (Abdülmecid) dünyaya getirince “ikin­ci kadın”lığa yükseldi.Sultan Mahmud’un vefatından sonra, on altı yaşını henüz bitirmiş olan oğlu Ab­dülmecid tahta geçince Bezmiâlem de Valide Sultan ve Mehd-i Ulyâ-yı Saltanat unvanını kazandı. Da­ha çok Bezmiâlem Vâlide Sultan adıyla tanındı.

Tahta çıktığında Sultan Abdülmecid’in henüz çocuk denecek bir yaşta bulun­ması ve devlet işlerinde tecrübesiz olu­şu, annesinin devlet ve hükümet işle­rinde bizzat yol gösterici ve müessir rol oynamasına yol açtı. Valide Sultan he­men bütün hayatı boyunca bu rolünü ba­san ile yerine getirdi. Padişahın memle­ket içindeki seyahatleri sırasında saray ve devlet işleriyle ilgilendi, gerektiğinde devlet ve hükümet erkânına emirier ver­di, hatta resmikabul ve ziyafetler de dü­zenledi. Valide Sultan yakalanmış olduğu amansız bir hastalık sonucunda 3 Ma­yıs 1853 günü Beşiktaş Sarayı’nda ve­fat etti ve aynı gün Sultan II. Mahmud Türbesi’ne defnedildi.

Bezmiâlem Valide Sultan akıllı, ted­birli, şefkatli ve cömert bir kadın, dünyevi hırs ve gösterişlerden kendini alı­koymaya muvaffak olmuş seçkin bir kim­se idi. Bu özellikleriyle, Osmanlı tarihin­de birtakım entrika ve desiseler yüzün­den birçok fecaate sebep olan bazı ka­dınlardan tamamen ayrı bir şahsiyete sahipti. Oğlu Abdülmecid’in israf ve gös­teriş iptilâsına bir ölçüde engel olabil­miş, gerektiğinde devlet işlerinde ken­disine yardımcı olmuş, fakat mevkiini hiçbir zaman kötüye kullanmamıştır. Oğ­lunun padişahlığı sırasında devletin kendisine tahsis etmiş olduğu maaş ve di­ğer gelirlerini fakirleri doyurmak, ihti­yaçlarını gidermek, rahmet ve şükranla anılmasına vesile olacak pek çok hayır eseri yaptırmak yolunda sarf etmiştir. Bu arada tarikat erbabını gözetmeyi, tekke ve dergâhlara büyük ölçüde ba­ğışlarda bulunmayı da ihmal etmemiş­tir. Bizzat mahalle aralarında dolaşarak fakir ve muhtaçlara yardım elini uzat­ması, yetim ve kimsesiz kızları evlendir­mesi, borcunu ödemeye gücü yetmeyen­lere ve hapse düşmüş kimselere çeşitli malî ve nakdî yardımlarda bulunması, ince ruhlu, şefkat ve merhamet sahibi bir insan ol­duğunu gösterir. Vakıfları ve Hayır Eserleri. Bezmiâlem Valide Sultan ülkenin çeşitli yerlerinde pek çok hayır eseri ve vakıf meydana getirmiş, bunların devamlılığını sağla­mak maksadıyla da gelir getiren çok sa­yıda emlâk ve “nüküd-i mevküfe” bırak­mıştır. Kurmuş olduğu vakıfların bir kıs­mı ile bunların akarları, 1256-1267 (1840-1851) yılları arasında tanzim edilen ve on dört vakfiyeyi ihtiva eden 400 sayfa­lık bir vakıfnamede tesbit ve tescil edil­miştir (vakıfnamenin aslı ile bir sureti An­kara’da Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi’ndedir). Bu vakıfnamede belirtilenlerin dışında Valide Sultan’ın daha birçok hayratı vardır. Ayrıca harap olmuş ve­ya tamamen ortadan kalkmış pek çok eseri de tamir ve ihya ettirmiştir. Hayır eserlerinden önemli olan bazıları şun­lardır: