Beytül Ahzan/Hüzün Evi Ne Demek, Edebiyat

Beytülahzân, Divan edebiyatında, Hz. Ya’küb’un oğlu Yûsuf’tan ayrı düştükten sonra hayatını ıstırap içinde geçirdiği ev için kullanılan bir tabir.

“Hüzün ve keder evi” mânasına gelen Beytülahzân’ın, Ken’ân ili olarak anılan Suriye’de Şam (Dımaşk) ile sahil arasında bir kasabada olduğu rivayet edilir. Beyt-i Ahzân, Beytülhüzn ve Külbe-i Ahzân Bey-tülahzân’la aynı mânaya gelen diğer ter­kiplerdir. Azmîzâde Hâleti’nin, “Sen idin Külbe-i Ahzân’a koyan Ya’kûb’u / Ayırıp Hazret-i Yûsuf gibi göz nurundan / Ge­tirip aşk-ı ilâhîyi gönül hanesine / Ka­pıdan baktırayım ey gam-ı dünyâ seni ben” mısralarında görüldüğü gibi bu tabir mecazen “dünya” anlamını da ta­şır. Hz. Ya’küb’un on iki oğlu içinde en güzeli ve en akıllısı olan Yûsuf’u baba­sı çok sevdiği için diğer kardeşleri onu kıskanırlar ve bu yüzden kendisini orta­dan kaldırmaya karar verirler. Bir gün Yûsuf’u gezmeye götürme bahanesiy­le babalarından izin alırlar ve daha ön­ce kararlaştırdıkları gibi sahrada bir ku­yuya atarlar, babalarına da onu bir kur­dun yediğini söylerler. Oğlu Yûsuf’un hasretiyle durmadan ağlayan Hz. Ya’­küb’un gözlerine perde iner. İzzet Molla’nın, “Maksûd kolaylıkla azîzim ele gir­mez / Çeşm etdi feda Yûsuf’a Ya’küb-ı mahabbet” beytinde buna işaret edil­mektedir.

Divan şairleri kendilerini Hz. Ya’küb’a benzeterek sevgiliden uzakta geçen gün­lerini Külbe-i Ahzân’da geçirmiş saya­rak bu mânaya gelen diğer terkipleri de başta teşbih, telmih, mübalağa ve istia­re olmak üzere birçok edebî sanat için kullanırlar. Sünbülzâde Vehbfnin, “Gam-ı hicran beni hem-hâlet-i Ya’küb edeli / Girye vü nâlişime Külbe-i Ahzân ağlar” beyti bu düşüncenin şiire aksetmiş bir örneğidir.

“Yûsuf u Züleyhâ” mesnevilerinde Hz. Ya’küb’un Külbe-i Ahzân’a kapanması, günlerini orada geçirmesi, gördüğü rü­yalar, Cebrail ile konuşup teselli araması ve Hz. Yûsuf’un Mısır’a gelen bir Ken’ân-lı’dan memleketini, babasını ve kardeşle­rini sorması, bu kişinin Ken’ân iline dön­dükten sonra Beytülahzân’a varıp başın­dan geçenleri Hz. Ya’küb’a anlatması ay­rıntılı olarak ve müstakil başlıklar altın­da işlenmiştir.

Diyanet İslam Ansiklopedisi