Kimdir

Beşir Şihâb ll kimdir? Hayatı ve eserleri

Beşir Şihâb ll kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1767-1851) Lübnan emiri. Elli bir yıl emirlik yapmış, Dürzi-Maruni çatışması onun döneminde başlamıştır. Hasbeya’da doğdu, İstanbul’da öldü. Halife Ömer döneminde Hicaz’dan Lübnan’a göçen Şihâboğulları ailesindendir. Şihâboğulları önceleri Havran bölgesinde yaşıyorken, daha sonra Cebelü’ş-Şeyh adı verilen bölgeye yerleşip Hasbeya’yı kendilerine mer­kez yapmışlardır. 1697’de de Lübnan emirliğini Ma’noğulları ailesinden devraldılar.

Beşir Şihâb Lübnan emirlerinden Kasım’ın oğlu­dur. Emir Yusuf zamanında dünyaya geldi. Din değiştirerek Hıristiyan olan babasını küçük yaşta kaybetti. Gençliği Hıristiyanlık’ı yayma çabalarıyla geçti. 1773’te Osmanlı Devleti’nin bölgeye gönderdi­ği Cezzar Ahmed Paşa ile iyi ilişkiler kurarak 1789’da amcası Yusuf’un yerine Lübnan emirliğine atandı. 1799’da Napoleon Bonaparte’ın Akkâ seferi sırasında Cezzar Ahmed Paşa’ya yardım gönderdi.

Ancak Fransızlar’ın yenilerek Mısır’a çekilmele­rinin ardından Cezzar Ahmed Paşa, Beşir Şihâb’a baskı yapmaya başladı ve emirliğe Emir Yusuf’un oğullarını atamaya kalkıştı. Bu sırada Fransızlar’a karşı gönderilen Osmanlı güçlerinin komutanı Yusuf Ziya Paşa, Beşir Şihâb’la ilişkileri iyileştirerek onun güç alanı olan Cebel Duruz, Vadiü’t-Teym Baalbek, Bika ve Bilad Cubeyl bölgesinin Cebel emirleri tarafından yönetilmesini ve vergilerini de doğrudan Osmanlı hâzinesine vermeleri konusunda bir anlaşma yaptı. Ancak Cezzar Ahmed Paşa bunu tanımayarak Beşir Şihâb’ı ülkeden uzaklaştırdı. Beşir Şihâb Ingiliz amirali Sidney-Smith’e sığınarak onun gemisiyle Mısır’a, el-Ariş’e gitti. Burada Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın dostluğunu kazandı. 1807’de Suriye’ye giderek iki kuzenini öldürttü ve Beytü’d-Din’i kendisine merkez edindi.

Cezzar Ahmed Paşa’nın ölümünden sonra Dürziler Osmanlı yönetimine karşı daha saygılı davran­maya başladılar. Beşir Şihâb, bu dönemde |Osmanlılar’ a yardımcı oldu. Örneğin Vehhâbiler 1810’da Şam’ı kuşatınca Şam valisi Yusuf Paşa, Akkâ Sancakbeyi Süleyman Paşa’ya başvurdu. O da Beşir Şihâb’dan yardım istedi. Bunun üzerine Beşir Şihâb, Beşir Canbulat komutasında 15.000 kişilik bir güç yolladı.

1819’da Süleyman Paşa’nın ölümü üzerine yerine geçen Abdullah Paşa Şam valisi Derviş Paşa ile bozuşunca Beşir Şihâb da olaya karıştı ve 1820’de bir süre Mısır’a çekilmek zorunda kaldı. Bu sırada kardeşi Abbas’ı Lübnan’da temsilci olarak bıraktı. Beşir Şihâb’ın dostu Mısır valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa Osmanlı Devleti’nin Beşir Şihâb ve Abdullah Paşa’dan yana tavır almasını sağladı. Bunun üzerine Beşir Şihâb Suriye’ye döndü ve Mısır’da bulunduğu sırada Lübnan’da iktidarı ele geçiren kardeşlerine ve ayaklanan Beşir Canbulat’a karşı mücadeleye başladı.

1825’te Beşir Canbulat’ı ortadan kaldırdı. Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanınca Beşir Şihâb ondan yana tavır aldı. 1831 ’de Mehmed Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa’nın komuta ettiği güçler Akkâ’yı kuşattığında bu hareketi destek­ledi. 1832’de Akkâ teslim olunca açıkça İbrahim Paşa ile hareket etmeye başladı. 1833 Kütahya Antlaşması’ nın ardından Suriye’ye vali olan İbrahim Paşa, Cebel Duruz bölgesine geniş özerklik tanıyarak Beşir Şi­hâb’a verdi.

Daha önceki emirliği döneminde Lübnan dağla­rındaki çeşitli topluluklar arasında denge sağlamayı başarmasına karşın, bu dönemde otoritesini güçlen­dirmek için Dürzi ileri gelenlerini sürgüne yollamak, topraklarına el koymak gibi önlemler aldı. Öte yandan İbrahim Paşa’nın bölgede denetimi sağlamak için yaptığı savaşlar pek çok para ve insan gücü gerektiriyordu. İbrahim Paşa’ya büyük oranda yar­dımcı olan Beşir Şihâb, izlenen vergi ve askerlik siyasetine karşı çıkıp Mısırlılar’a hizmet etmek iste­meyen Dürziler karşısında Maruniler’i silahlandırınca iki toplum arasındaki sürtüşmeler arttı.

Bu huzursuzluğun kendisine yöneleceğinden çe­kinen İbrahim Paşa, Beşir Şihâb’dan adamlarını silah­sızlandırmasını istedi. Ancak bu sırada Mısırlılar Suriye’den çekildiler ve bölgede yeniden Osmanlı egemenliği kuruldu. İbrahim Paşa döneminde sürgü­ne gönderilen Dürziler’in topraklarına el koyan Maruniler’le topraklarını geri almak isteyen Dürziler arasında uzun yıllar sürecek olan çatışmalar başladı. Osmanlı Devleti ile Kavalalı Mehmed Ali Paşa arasında anlaşma sağlanınca elli bir yıldan beri Lüb­nan emirliğini yürüten Beşir Şihâb da 1840’ta görev­den alındı.

Osmanlı ve İngiliz yönetimleri Beşir Şihâb’a Fransa ve Mısır dışında istediği yerde oturabileceğini söylediler. Bir İngiliz gemisiyle Sayda’dan ayrılan Beşir Şihâb, Malta’ya giderek yaklaşık bir yıl orada kaldı. Daha sonra kendi isteğiyle 1841’de İstanbul’a gelerek ölene değin burada ve Anadolu’nun çeşitli yerlerinde yaşadı. Sarayla ilişkiye geçerek yeniden Lübnan emirliğine getirilme isteminde bulunduysa da bir sonuç alamadı. 1851’de İstanbul’da öldü. Galata’ da Ermeni Katolik Kilisesi’nde gömülüdür.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 16. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983