Besim Ömer Akalın Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

AKALIN, Besim Ömer (1861/62-1940)

Türk hekim. Türkiye’de kadm-doğum hekimliğinin kurulmasında ve ana-çocuk sağlığının önemle ele alınmasında büyük rol oynamıştır.

İstanbul’da doğdu. Babası ilk Osmanlı Meclis-i Mebusan’ı milletvekillerinden Nardalı Ömer Şevki Paşa’dır. Ortaöğrenimini Kosova Askeri Rüştiyesinde yaptıktan sonra 1883’te Askeri Tıbbiye’yi yüzbaşı rütbesiyle bitirdi. 1886’da Kadın Hastalıkları Kliniği’ ne asistan oldu. Daha sonra uzmanlık için Paris’e gönderilen Akalın, döndüğünde Askeri Tıbbiye’ye ferik (korgeneral) rütbesiyle profesör atandı. Aynı zamanda Meclis-i Sıhhiye-i Umumiye ve Meclis-i Tıbbiye-i Mülkiye üyeliklerine seçildi. II. Meşrutiyet döneminde rütbesi albaylığa indirildiyse de, saraya olan yakınlığında ve halk arasındaki saygınlığında bir değişme olmadı. 1909’da Meclis-i Tıbbiye-i Mülkiye’ nin başkanlığına getirildi. 1911 ’de, sivil ve askeri tıp okullarının birleştirilmesiyle, kurulan Tıp Fakültesi, ne Cemil Paşa’dan (Topuzlu) sonra ikinci dekan olarak seçildi. 1919’da üstlendiği Darülfünun rektörlüğünü sekiz yıl sürdürdü. 1933’deki üniversite reformu sırasında kadro dışı bırakıldı ve iki yıl üniversiteden uzak kaldı. Daha sonra emekliye ayrılarak, 1935 ve 1939’da TBMM’nin 5. ve 6. dönemlerine İstanbul milletvekili olarak katıldı. 19 Mayıs 1940’ta Ankara’ da öldü.

Çağdaş anlamda kadın-doğum hekimliğinin yayılması için çalışan Akalın, Türkiye’de çocuk sağlığı konusunda çalışmalar yapan ilk hekimlerdendir. Doğum bilgisini kuramsal alandan uygulama alanına geçirmiş, Türkiye’nin ilk doğum kliniğini (Seririyat-ı Vilâdiye) kurmuştur. Tıbbiye’ye bağlı ilk ebe okulunu açarak binlerce öğrenci yetiştirmiş, böylelikle eğitimsiz ebelerin volaçtığı sorunların önlenmesinde önemli bir adım atmıştır. Ebeler için kısa süreli kurslar düzenleyerek loğusalıkta ölüm oranını artıran “al bastı”yı korkulacak bir hastalık olmaktan çıkarmıştır. Akalın’m değerli bir hekim olmaktan öte en büyük hizmeti, bir yandan kadınların doktorlarca muayenesini bile hoş görmeyen o dönem anlayışına, öte yandan ana ve çocuk sağlığı konusundaki yanlış inanış ve uygulamalara karşı savaşmasıdır. Halk sağlığı konusunda gerek yayınlarla, gerek çeşitli kampanyalarla halkı aydınlatmaya çalışan Akalın’m yapıtları birçok dile, bu arada Çince’ye de çevrilmiştir. Çocuk Esirgeme Kurumu ve Süt Damlası gibi derneklerin, Türkiye’de ilk hastabakıcılık örgütünün kurulmasında, Kızılay’ın yeniden örgütlenmesinde Akalm’ın büyük emeği vardır. Ayrıca 1899’da Türkiye’nin ilk sağlık yıllığı olan Nevsal-i Afiyet’ı hazırlamış; ancak 1900, 1904 ve 1906’da birer sayısı daha çıkan yıllık, yayımını sürdürememiştir.

•    YAPITLAR (başlıca): Sıhhatnüma-yı İzdivaç, 1886; Sıh-hatnüma-yı Etfal, 1886; Sıhhatnüma-yı Aile, 1887; Tabib-i Etfal, 1896: Hıfzıssıhha, 1897; Çocuk Büyütmek, 1902; Fen ve izdivaç, 1924; Türk Çocuğu Yaşamalıdır, 1936.

•    KAYNAKLAR: N.R. Belger, “Besim Ömer”, Tıp Dünyası, (18), 1945; Hulusi Behçet, “Besim Ömer Paşa”, İstanbul Serıriyatı, (14), 1932; A.Önur, “Büyük Âlim ve Tıp Kahramanı Besim Ömer Paşa”, Türk Jinekoloji Araştırmaları Dergisi, VII (24), 1940; M.O. Uzman, “Besim Ömer Akalın”, İstanbul Seririyatı, (22), 1940.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi