Besim Atalay Kimdir, Kısaca Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

ATALAY, Besim (1882-1965)

Türk dilbilimci, yazar, araştırmacı. Eski Türk dillerini incelemiştir.

Uşak’ta doğdu. İlk ve ortaöğrenimini burada tamamladıktan sonra medreseye girdi. On bir yıl medrese eğitimi gördükten sonra 1905’te yirmi üç yaşındayken İstanbul’a gelerek Şehzade Camisi’ndeki derslere devam etti. 1909’da İstanbul Darülmuallim Mektebi’ne girdi. 1912’de buradan mezun olduktan sonra eğitim alanına atıldı, çeşitli okullarda öğretmenlik, yöneticilik yaptı. 1919 yılında Silifke’de öğretmen arkadaşlarıyla “Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti”ni kurdu, Uşak’ta Kurtuluş Savaşı’nı destekleyen çalışmalarda bulundu. 1920’de Birinci Büyük Millet Meclisi’ ne Kütahya milletvekili olarak katılan Besim Atalay, bu görevini yedinci dönem sonuna değin sürdürdü. 1932’de Atatürk’ün önderliği ile toplanan Birinci Türk Dil Kurultayı’na katıldı, oluşturulan Türk Dili Tetkik Cemiyeti’ne (Türk Dil Kurumu) üye seçildi. 1951’e değin bu kurumun saymanlığı görevinde bulunan Atalay, ölümüne kadar da üyeliğini sürdürmüştür. 1937-1942 arasında Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde Farsça profesörü olarak çalıştı.

Besim Atalay Türkçe ile ilgilenmeye genç yaşta başladı. 1920’de dönemin Milli Eğitim Bakanı Dr. Rıza Nur’un emri ile başlatılan öz Türkçe sözcük derlemesi çalışmalarım, Bakanlık Hars (Kültür) Müdürü olarak yönetti. 1931’de yayımlanan Türk Dili Kuralları adlı kitabı ile Türkçe’nin kuruluş düzenini inceledi. TDK’mn kuruluşundan sonra bir yandan dilin özleşmesi çalışmalarına katılmış, bir yandan da Türk dilinin eski yapıtlarım incelemeye koyulmuştur. Bunlar arasında en önemlisi, uzun bir çalışmadan sonra yaptığı Divanü Lugat-it-T ürk çevirisidir. Kıpçak ve Çağatay Türkçeleri’ni incelemiş, bu dillerin o güne değin bilinmeyen belli başlı sözcüklerini Türkçe’ye kazandırmıştır. Son çalışmaları arasında Kuran-ı Kerim’m Türkçe çevirisi de bulunmaktadır.

•    YAPITLAR: M araş Tarihi ve Coğrafyası, 1920; Bektaşilik ve Edebiyatı, 1921; Türk Büyükleri ve Türk Adlan, 1923; Türk Dili Kuralları, 1931; Türkçemizde Men-Man, 1940; Türk Dilinde Ekler ve Kökler Üzerine bir Deneme, 1942; Divanü Lugat-it-Türk çevirisi, 1943; Türkçede Kelime Yapma Yolları, 1946; Arapça ile Türkçenin Karşılaştırılması, 1954; Türk Dili ile İbadet, 1961; Kuran Tercümesi: Tanrı Kitabı, 1962.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi