Benatü Na’ş Nedir, Ne Demek, Hakkında Bilgi

Benâtü na’ş, Divan edebiyatında kullanılan bir teşbih unsuru.       

Arapça bint (kız) kelimesinin çoğulu olan benât ile na’ş (tabut, sal; ölü) keli­mesinden meydana gelmiş bir tamlama­dır. Kaynaklarda farklı olarak tanıtılmakla birlikte kuzey yarım kürede büyükayı (dübbü’l-ekber) ile ona ters istikamette ve daha sönük olan küçükayı (dübbü’l-asgar) takım yıldızları içinde yer alan yedi­şer yıldızdan meydana gelmiş küme için kullanılmaktadır. Bunlardan bir dikdört­gen meydana getirecek şekilde sırala­nan ve ayının bedeninde yer alan dört yıldıza na’ş veya taht adı verilir. Ayının kuyruğunda bulunan ve benât olarak anılan diğer üç yıldız ise hafif bir eğri meydana getirecek şekilde dizilidir. Kü­çük ayının kuyruğunun en ucundaki yıl­dız da kutup yıldızıdır. Her iki takım yıl­dız bünyesinde bu şekilde sıralanan yedi­şer yıldıza Araplar arasında benâtü na’ş adı verilmektedir. Yine yer yer farklı şe­kilde tanıtılan “benâtü na’şi’l-kübrâ (ekber)” ve “benâtü na’şi’s-suğrâ (asgar)” ad­landırmalarının doğrusu, birincisinin büyükayıdaki yedi yıldız, ikincisinin küçükayıdaki yedi yıldız olduğudur. Dihhudâ’nın verdiği bilgiye göre benâtü na’şa aynı zamanda “heft-evreng” ve “heft-birâderân” adları da verilmektedir. Mü­tercim Âsim Efendi bu kümeye Türk­çe’de “yediler” veya “yedi kardeş yıldız­lan” denildiğini belirtir.

Benâtü na’ş terkibi divan edebiyatın­da daha çok heft-evrengle birlikte çok­luk ve dağınıklık halini ifade etmek için kullanılmış, gözyaşı, toz ve Samanyolu gibi unsurlarla beraber ele alınmıştır. Öte yandan bu yıldız kümesi içinde bu­lunan ve her biri ayrıca bir ad alan yıl­dızlar da teşbih ve mecazlara konu edil­miştir. Bunlardan biri olan Süha’nın, kü­çük bir yıldız olduğu için, hem küçüklü­ğü hem de zor görünür olmasıyla gözğü hem de zor görünür olmasıyla göz­leri ve görüşü imtihan etmek maksadıyla zikredildiği görülmektedir. “Nesr-i tâ-ir” adıyla da anılan kutup yıldızı ise be­nâtü na’ştan biri olarak çok defa tek ba­şına ele alınmış ve yol gösterici vasfıyla beyitlere girmiştir.

Diyanet İslam Ansiklopedisi