BASKI GURUBU
BASKI GURUBU
Talepleri
doğrultusunda siyasî ve idarî kararların alınması için çeşitli yollarla
iktidarı ve yönelimi etkileyen örgütlü çıkar grubu.
Bir baskı grubu üstün
saydıkları değerler doğrultusundaki kararların alınmasını sağlamak için ellerinde
bulundurdukları biiıüıı araçlarla ve özellikle yönetim kademelerine etki
edebilecek yollar aracılığıyla teşebbüse geçen, ortaklaşa hedefler ve
tavırlarla birbirine bağlı kişilerin meydana getirdikleri birlik-lir. Önceleri
Amerikan siyasî hayatının onaya çıkardığı bu
terim, başka ülkelerde
“çıkar
grupları”
ifadesiyle anılır olmuştur. Dolayısıyla baskı grupları ve çıkar grupları
terimleri si-yasel bilimcileri tarafından birbirinin yerine geçecek şekilde
kullanılabilmekte ise de, aralarında fark vardır. Bir çıkar grubu zamanla
baskı grubu haline gelebildiği gibi, bir baskı grubu da çıkar grubu şeklinde
davranabilir. Günümüzde çıkar gruplarının çoğu bir baskı grubu olarak faaliyet
göstermektedirler. Baskı gruplarını lobilerden ve diğer çıkar gruplarından
ayıran en önemli vasıf bunların örgütlü olmaları ve yalnızca belli siyaseti
yürütmekle görevli kişileri etkilemek istemeleri ile yönelim üzerinde düzenli
bir denelim kurma hedefi güimeyişleridir. Bu yönleriyle baskı grupları siyasî
bir çizgiyi temsil elmeksizin siyaseti etkileme ve çıkarları doğrultusunda
kararların alınması amacını güden insan toplulukları sayılmalıdır. Baskı
grupları zamanla temel amacı İklİdara gelmek olan bir siyasal parti haline
gelebilirler.
Baskı grupları gönüllü
kuruluşlardır ve toplum hayatı içinde kendilerine gerekli olan bir faydanın
doğması veya bir davanın daha etkili bir şekilde savunulmasını temin için
harekete geçerler. Yönetimin şekil değiştirmesi veya siyasî sistemin
değişikliğcuğramasını beklemeksizin bazı konularda istekleri doğrultusunda siyasî
mekanizmaya etkide bulunmayı hedefleri arasına almışlardır. Baskı grupları
İsledikleri kararların alınmasını sağlamak için grev veya İşİ yavaşlatma gibi
yapı irim yöntemleri benimseyebilirler.
Türkiye’de baskı grupları
1960’dan sonra et-kİlİ olmaya başlamışlardır. 1961 Anayasasının sağladığı yasal
imkanlarla örgütlenen sendikalar, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları,
üniversiteler, TRT ve çeşitli dernekler iktidar üzerinde etkili olmuşlardır.
1980 öncesindeki toplumsal-siyasal bunalımlarda baskı gruplarının yönelim
üzerindeki etkisinin büyük payı olduğuna İnanan 12 Eylül kadrosu 1982
Anayasası ile baskı gruplarının hareket alanlarını daraltarak,” iktidar
üzerinden etkisini sınırlandırmağa çalışmıştır.
Davul DURSUN Bk. Lobi.