Basiretçi Ali Efendi Kimdir, Kısaca Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği, Hakkında Bilgi

ALİ EFENDİ [Basiretçi] (1838-1912)

Osmanlı gazeteci ve yazar. İlk Osmanlı gazetelerinden Basiret’i çıkarmıştır.

Doğum yeri bilinmemektedir. Enderun’dan yetişmiştir. 1867’de gazete çıkarmak için Hariciye Nezareti’ne başvurdu; ancak Girit’teki karışıklık gerekçesiyle başvurusu iki yıl ertelendi. Sonunda 1869’da Basiret’i yayımlamak için izin almayı başardı. Küçük boyda dört sayfadan oluşan ve yirmi paraya satılan Basiret, kısa zamanda dönemin en çok satan gazetesi oldu. Yazarları arasında Suphi Paşazade Ayetullah Bey, İsmail Bey, Süleyman Asaf, Mustafa Celaleddin Paşa, Polonya asıllı Hayreddin Karski, Halet Bey, Mustafa Asım Bey ve Esad Efendi bulunmaktaydı. Ahmet Midhat Efendi de Bağdat’tan döndüğünde bir süre Basiret’te yazarlık yapmıştır. Basiret’te yazan bir başka ünlü kişi de, daha sonra gazetenin kapatılmasına ve Ali Efendi’nin sürülmesine sebep olacak olan Ali Suavi’dir.

1870 Prusya-Fransa savaşı sırasında Basiret, Prusya’yı destekleyen bir yayın siyaseti izledi. Bunun sonucu olarak Ali Efendi, Bismarck tarafından Berlin’e davet edildi ve kendisine modern bir baskı makinesi armağan edildi.

1874’te Kahkaha adlı bir mizah dergisi de çıkaran Ali Efendi, Basiret’in yayımım 1878’e değin sürdürdü. Ali Suavi’nin Abdülhamid’e karşı Çırağan baskınına katılmasından bir gün önce Basiret’te yayımladığı bir makale yüzünden gazete, 20 Mayıs 1878’de kapatıldı. Ali Efendi Kudüs’e sürüldü. Daha sonra çeşitli kaymakamlıklarda bulunan Ali Efendi, son olarak Erdek kaymakamı iken II. Meşrutiyet ilan edildi. Ali Efendi, hemen İstanbul’a gelerek Basiret’i yeniden yayımlamaya başadı ise de, bu dönemde ortaya çıkan çok sayıdaki gazetenin rekabetine dayanamayarak kısa sürede yayıma son verdi. 1912’de İstanbul’da öldü.

•    YAPITLAR: Yıldız’ın Hatası-Devlet-i Aliyye ve Rusya Muharebesi, 1908; İstanbul’da Yarım Asırlık Vekayi-i Muhimme, 1909, (Yeni harflerle: İstanbul’da Elli Ydltk Önemli Olaylar, 1976).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi