Basilius Bessarion kimdir? Hayatı
Basilius Bessarion kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1403-1472) Bizanslı tanrıbilimci ve hümanist yazar. Batı skolastiğine karşı kilise ve devlette Platonculuk’un temel alınması görüşünü savunmuştur. Trabzon’da doğdu, Ravenna’da öldü. İstanbul’da öğrenim gördü. Çağın ünlü bilgesi Gemistos Georgios Plethon’un öğrencisi oldu. 1423’te Sen-Bazil tarikatına girerek Bessarion adını aldı. Mezopotamya’da küçük bir manastıra kapanarak felsefe ve edebiyat öğrendi. 1437’de yeniden Batı’ya döndüğünde Bizans İmparatoru johannes Palcologos’un buyruğu ile İznik başpiskoposluğuna atandı. İtalya’ya giderek Floransa’da toplanan konsilde doğu-batı kiliselerinin birliğini savundu. Balkan Yarımadası ve İstanbul’u ele geçirmek ii/ere olan Osmanlılar’a karşı bir güç oluşturma amacını güden bu öneriye Bizans kiliseleri yanaşmadılar. Papa IV. Eugenius’un güvenini kazanan Bessarion, Roma Kilisesi Kardinali oldu ve böylece İtalya’ya yerleşti.
1450’den 1455’e değin Bologna’da papa temsilciliği vaptı. 1463’te İstanbul Patriği olarak görevlendirildi. Bu arada Roma Kilisesi adına değişik görevlerle Fransa ve Almanya prensliklerinde, sonra Venedik’te elçilik yaptı. İstanbul’dan kaçan bilginleri Roma’daki sarayında toplayarak onların getirdiği değerli Yunan el yazmalarıyla geniş bir kitaplık kurdu. Felsefe ve yazın alanlarındaki çalışmalarını sürdürdü. Daha sonra bu kitaplığı Venedik Senatosu’na bağışladı.
Yaşamının son dönemlerinde papa olmak üzere iken Trabzonlu olduğu anlaşılınca öneri geri çevrildi. Yeni papa onu Roma’dan uzaklaştırmak amacıyla 1471 ’de Fransa’ya gönderdi. Orada hükümet ile kilise arasında tartışma konusu olan sorunları çözdükten sonra geri döndü.
Rönesans İtalyası’nda us ilkelerine dayanıyor diye Aristotelesçi skolastiğe duyulan tepki yüzünden felsefe çalışmalarının Platon üzerine yoğunlaşmasını sağladı. Bu çalışma başta Plethon ve Bessarion olmak üzere Batı’ya göç eden Bızanslı bilginlerle başladı ve Floransa’nın en seçkin ailesi Mediciler’in kurduğu Platon Akademisi’nde (1459) verimli bir ortam yarattı. Bessarion uzun yıllar bu akademide çalıştı. Hocası Piethon gibi o da Aristoteles felsefesine karşı çıkarak Platon’un görüşleriyle Yeni-Platotıculuk arasında özdeşlik bulunduğunu ileri sürdü. Kilise ve devletin felseleden çok dine dayanması gereğini ortaya attı.
Bessarion’a göre uzay ve nesnelerin niteliği konusunda Platon’un öne sürdüğü düşünceler Aristoteles’inkilerden daha akla uygundur. Hıristiyan ahlakıyla da çelişmez. Bu nedenle Platon’un önerdiği ilkelere karşı çıkmak bir bakıma Hıristiyan inançlarını yadsımaktır.
Bessarion Yunan felsefesini Batı’ya öğretmek amacıyla Aristoteles’in Metafizik’ini Latince’ye çevirdi. Yapıtlarında Platon ile Aristoteles’i uzlaştırmaya çalıştı. Bu önemli yapıtı ‘Platon u Suçlama’ Trabzonlu Georgios’un Arıstoculuk’una karşı Platon’u savundu. Dört bölümden oluşan bu yapıtında iki filozofu karşılaştırdı. 15. yy Bizans edebiyatının yaşaması için büyük çaba gösteren Bessarion, İstanbul’un alınışından sonra Bizans felsefe geleneği ile İtalyan felsefesini de uzlaştırmaya çalıştı. Ölümünden sonra kurulan “Roma Felsefe ve Tarih Akademisinin temel ilkelerini oluşturdu.
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 16. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983