Bade Nedir, Ne Demek, Ne Anlama Gelir, İsminin Anlamı

Bâde, İlâhî aşk, muhabbet ve hakikat anlamlarında kullanılan bir tasavvuf terimi.

“Şarap” anlamına gelen Farsça bir ke­lime olup mecaz olarak “kadeh” anlamın­da da kullanılır. Sofilere göre ruhların yeryüzüne indirilmeden önce Hakk’ın hu­zurunda toplandıkları bezm-i elest kut­sal bir işret meclisidir. Ruhlar bu mec­liste Allah’ın, “Ben sizin rabbiniz değil miyim?” sorusuna, “Belâ” (evet) diye ce­vap vermişler (A’râf 7/172-173) ve bu şekilde elest bezminde aşk badesini iç­mişlerdir. Bu yüzden ruhlar bedeni ifa­de eden anâsır âleminin bağlarından sıy­rılarak yeniden ilâhî âleme ve bezm-i elestteki durumlarına dönmek isterler.

Mürşidler için, “aşk, sevgi ve marifet dağıtan” mânasına bâde-fürûş tabiri kul­lanılır. Çünkü mürşid çevresindekilere mâna âlemlerinden ilâhî feyiz sunar. Ta­savvuf edebiyatında bade mürşidin ta­liplere takdim ettiği aşk, Allah sevgisi, marifet ve hakikatin özünü, kadeh bu marifet ve sevgiyi taşıyan kabı, sâkî mür­şidi, meyhane dergâhı, sarhoşluk ise aşk, vecd ve sekr halini ifade eder. Bazı sûfîler, kıyamet gününde Hz. Ali’nin kevser sâkîsi olacağını belirterek ona “bâde-fürûş”, “mey-fürûş” ve “hammâr” gibi isimler verirler.

Divan edebiyatında şairler badeyi, “bâde-i gülgûn”, “bâde-i gülfâm”, “bâde-i sadsâle” gibi terkip halinde ve “bâde-nûş”, “bâde-hâr”, “bâde-perest”, “bâde-keş” gibi birleşik sıfat olarak kullanmış­lardır. Halk edebiyatında konusu aşk olan hikâyeler “badeli âşıkların hikâyesi” adıy­la anılır. Bu tür hikâyelerde âşıklar rüya­larında bir pîrin elinden içtikleri içki ile şair olur veya kendilerine gösterilen bir güzele vurulurlar. Gördükleri bu rüya­yı kimseye söylemeden aradıklarını bul­mak için diyar diyar dolaşır, bazan da aynı şekilde âşık olan şairler tarafından imtihana tâbi tutulurlar. Âşıklara rüya­da sunulan içkiye bade, bu yolla şiir söy­leyen âşıklara da badeli âşık denir (bk. Aşık).

Diyanet İslam Ansiklopedisi