Tarih

Baba İshak Kimdir, İsyanı Nedir, Hakkında Bilgi

Baba İshak, (ö. 637/1240) 1240 yılında Anadolu Selçuklu Devleti’ne karşı hazırlanan ve “Babaî isyanı” diye bilinen büyük Türkmen ayaklanmasında Baba İlyas adına harekâtı yöneten Türkmen şeyhi.

Babaî isyanı sırasındaki mevkii ve yap­tıkları dışında hayatı hakkında hiçbir bil­gi yoktur. Yalnız Hüseyin Hüsâmeddin kaynak belirtmeden Baba İshak’ın asıl adının İzak olup Trabzon’daki Komnenos hanedanına mensup bir Rum mühtedisi olduğunu, Amasya’da bir Rum im­paratorluğu kurmak istediğini, bunu ba­şarabilmek için de müslüman hüviyeti altına gizlenerek Müslümanlık ve Hıris­tiyanlık karışımı bir doktrin geliştirdiği­ni yazmaktadır (Amasya Tarihi, II, 263-273). Hiçbir delii ve kaynakla destekle­nemeyen bu önemli iddiayı ancak bir ih­timal olarak değerlendirmek mümkün­dür. Bununla beraber Baba İshak’ın, Baba İlyâs-ı Horâsânî’nin en önde gelen halifesi olduğu, bu sebeple ayaklanma­nın propaganda ve teşkilâtlanma safha­sından fiilen başlatılıp yürütülmesine ka­dar her hususta onun adına hareket et­me yetkisinin kendisine verildiği, başta Elvan Çelebi’nin Menâkıbü’l-kudsiyye’si (s. 47-54) olmak üzere ilgili bütün kay­naklar tarafından doğrulanmaktadır.

Baba İshak son zamanlara kadar is­yanın önderi olarak biliniyor ve kendisi­nin şeyhi olmasına rağmen Baba İlyas olay dışında görülüyordu. Fakat konu üzerinde yapılan son araştırmalar, bu görüşe sebebiyet veren İbn Bîbî’nin çe­lişkili ifadelerinden yola çıkılarak gerek eski kaynakların gerekse Elvan Çelebi’­nin eserinin sağladığı yeni bilgilerin ışı­ğı altında, isyanı planlayanın Baba İshak değil Baba İlyas olduğunu meydana çı­karmıştır (bk. Ocak, s. 83-89).

Baba İshak, yaşadığı Adıyaman (Hısnı-mansûr) yakınlarındaki Kefersud bölge­sinde Türkmenler’i silâhlandırdıktan son­ra civarı ele geçirdi ve böylece isyanı fi­ilen başlatmış oldu. Selçuklu kuvvetleri­ni üst üste yenerek Adıyaman’ı, Gerger ve Kâhta’yı da aldı. Yolunun üstüne çı­kan her yeri ve her şeyi zaptederek Ma­latya’ya yürüdü. Burada Selçuklu valisi Muzafferüddin Ali Şîr’i de yenerek ken­disine katılan bölge halkının bir kısmıyla sayıca artan kuvvetlerinin başında Amas­ya’ya ulaştı. Fakat Amasya Kalesi’ne sı­ğınmış olan Baba İlyas’ın Selçuklular ta­rafından öldürülmesine engel olamadı. Ancak burada Mübârizüddin Armağanşah’ı mağlûp ederek şeyhinin idamına duyduğu kızgınlıkla Konya’yı ele geçir­meyi planladı. Maiyetindeki Babaîler’le birlikte intikam almak üzere Konya’ya doğru yürüyüşe geçti.

Baba İshak kumandasındaki Babaîler kadınları, çocukları, sürüleri ve bütün ağırlıklarıyla Kırşehir’in kuzeydoğusun­daki Malya ovasına geldikleri sırada Sel­çuklu ordusuyla karşılaştılar. Kumandan Emîr Necmeddin’in zırhlı Frank askerle­rini öne alarak saldırıya geçmesiyle ölüm kalım mücadelesi vermelerine rağmen zırhlı askerlere bir şey yapamadılar ve yenildiler. Çok şiddetli cereyan eden sa­vaşta Baba İshak hayatını kaybetti. Babailer, çocuklar ve kadınlar hariç olmak üzere kılıçtan geçirildiler. Pek az bir kıs­mı kaçıp kurtulabildi veya esir edildi. Kurtulanlar arasında bulunan bazı Baba İlyas halifeleri uç bölgelerine kaçtılar ve izlerini kaybettirdiler.

Diyanet İslam Ansiklopedisi