Azmi Hüseyin Dede kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Azmi Hüseyin Dede kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1311/1893) Mevlevi arif ve fazıllarından olup Geliboluludur. Uzun müddet Gelibolu ve Mısır mevlevihaneleri şeyhliğinde irşat vazifesi görmüştür. Şiirleri arifane ve şairanedir. 1311 H. de hava tebdili için bulundukları Beyrut’ta vefat etti. Ondan fazla basılmamış risaleleri olup isimleri aşağıdadır ;

Temyizü’l-Emreyni: Yefa’lüllahü mâ yeşâu ve yahkümü mâ yürîdii âyeti kerîmesindeki meşiyyet ile iradenin temyizine dairdir.

Temdidü’l-Hayat: «Essadakatü Terüddü’l-Belâ ve Tezidü’l-Ömre» hadis-i şerifini açıklar.

Risale-i Tatbik: İnsaniyet ve hayvaniyetin tatbikine dairdir.

İşrabü’l-Meram: Vacip Teâlânın isbatı ile meleklerin vücudu ve peygamberlerin kitaplarının lüzumuna dairdir.

Mir’âtü’l-Hakayık: Tasavvufun hakikatlerine dairdir.

Lâzimü’l-Beyan: Dalâlet fırkalarından bazılarına karşı reddiyedir.

Miftahu’l-Kulûb: Mevleviliğin sülûküne dairdir.

Nuhbetü’l-Âdâb: Mevleviliğin kanununa aittir.

Beyan-ü’l-Mekasıd: Sülûkün seyrine dairdir.

Mizanü’l-Edyân: Hıristiyanlarla cereyan eden münazara ve müba’haseler beyanındadır.

Tatbik: Hikmetle kelâmın toplanmasına ve birleştirilmesine dairdir.

Divan: Malûm tarz üzeredir.

Arifane bir gazelinden:

Nukuş-u reng-i rûden Sani’î bir nur göstermiş

Tayin mazharında sanma aynî dûr göstermiş.

Tecelli iyânî rûnümadır. Cem’i vahdette

Kelime zat-ı mutlak guyiyâ kim tür göstermiş

Tenî puşide-i cân eylemiş çün hane-i zenbur

Ne sırdır, sun-i Hak ol haneyi mestur gösteılmiş.

Merayay-ı iyane münakis ol mahir, ve amma

Uyun geç nigâha bir şeb-i deycur göstermiş.

Kaynak: Osmanlı Müellifleri, Bursalı Mehmed Tahir Efendi, Meral Yayınevi, İstanbul