Aziz İstanbul Kitabı, Özeti, Konusu, Yazarı, Hakkında Bilgi

Aziz İstanbul, Yahya Kemal Beyatlı’nın 1913-1954 yılları arasında İstanbul üzerine kaleme aldığı araştırma, konferans, makale ve sohbet türündeki yazılarını bir araya getiren eser.

Eserde sırasıyla şu yazılar yer almak­tadır: Türk İstanbul, İstanbul Fethinin En Esaslı Eseri, Bir Bir Çalan Saatler, Hisar’dan Şehitliğe, Çamlar Altında Musa­habe, Gezinti, Topkapı Sarayı’nda, Ezan ve Kur’an, Ezansız Semtler. Bir Rüyada Gördüğümüz Eyüb, Gezinti Tahassüsle­ri, Yeni Bir Ufuk, Sayfiyede Payitaht, Kör Kazma, Tahassüsler, Hazin Musahabe, Saatler ve Manzaralar, İstanbul’un İmârı.

Bu yazıların hemen hepsinde Yahya Ke­mal, “Türklüğün ve İslam’ın hem en gü­zel, hem de en büyük merhalesi” şeklin­de yorumladığı fetih hadisesini çıkış nok­tası yaparak İstanbul’un o günden bu yana idrak ettiği gelişmeyi ve Türkler nazarındaki yerini anlatır. Aziz İstanbul, Ortaçağ’dan artakalan ve bir harabe şek­linde Türklüğün eline geçen bu şehrin, Yahya Kemal’e göre fetihten sonra, im­paratorluğun her köşesinde Türk’ün zekasının yarattığı edebiyattan hat sana­tına, süslemeden doğramacılığa, el sa­natlarından mûsikiye, ev ve oda mima­risinden külliye mimarisine kadar her türlü sanat dalının mükemmeli aradığı ve bulduğu bir belde halini alışını dile getirmektedir. Yahya Kemal’e göre İs­tanbul, bütün Türk tarihinin, Türk coğ­rafyasının bir terkibi, hulâsası ve tecel­li yeri olmuştur. Yahya Kemal bu şehrin Türk İstanbul haline gelişini, bazan mi­mari eserleri tek tek ele alarak, bazan da Türk semtlerinin doğup gelişmesini ve taşıdıkları mânayı anlatarak dile ge­tirir. Ona göre Türk milletinin tarihî de­virler içinde meydana getirdiği üstün ve zengin medeniyetin bir cephesini teşkil eden millî mimari, millî zevkin tezahürü ve vatan topraklan üzerindeki millî var­lığın da açık bir delilidir. İstanbul’da ku­rulan mimari eserler arasında camiler önemü bir yer tutar. Yahya Kemal fe­tihten hemen sonra inşa edilen Eyüp Sultan Camii ile başlayan bu mimari ha­reketi, her devrin özellikleri hakkında bilgi vererek XVIII. yüzyılın sonlarına ka­dar getirir.

Yahya Kemal, İstanbul’da Türkler ta­rafından kurulan semtlere de özellikle dikkat eder. Bunların başında Boğaziçi, Eyüp, Üsküdar ve Koca muşta fa paşa ge­lir. İstanbul’un bu güzel semtlerini ku­ran Türklüğün Şark medeniyeti ölçüleri içinde hareket ettiğini, eserlerini bu me­deniyetin mânevf havası ile ahlâk ve mu­aşeret kaidelerine, hayat şartlarına gö­re meydana getirdiğini söyler.

Aziz İstanbul’da yer alan yazıların önemli bir kısmı Millî Mücadele sırasın­da kaleme alınmıştır. Yahya Kemal bu yazılarla bir yandan beş asırda İstanbul’­da meydana gelen medeniyet terkibini aydınlığa çıkarmak suretiyle bu şehrin her zerresi ile Türk olduğunu bütün dün­yaya göstermeye çalışmış, bir yandan da Anadolu’da çarpışan Millî Mücadele kah­ramanlarına hangi değerler uğruna mü­cadele ettiklerini anlatmak istemiştir.

Bir tanıtma yazısı ile birlikte Nihad Sa­mi Banarlı tarafından baskıya hazırlanan eserde Yahya Kemal’in İstanbul üzerine söylediği beş şiir, İstanbul’un tarihî ve millî karakterini gösteren yirmi üç gra­vür ve fotoğraf, eserde yer alan yazılar­dan bazılarının el yazısı örnekleri de bu­lunmaktadır. İlk olarak 1964’te Yahya Kemal Enstitüsü tarafından yayımlanan Aziz İstanbul, ayrıca Millî Eğitim Bakan­lığı 1000 Temel Eser serisinde de basıl­mıştır (İstanbul 1969).

Diyanet İslam Ansiklopedisi