33Sosyoloji Sözlüğü

AZALAN VERİMLER KANUNU

 

 AZALAN VERİMLER KANUNU

 

Bir üretim sürecinde
ve verili teknolojik dü­zeyde kullanılan faktörlerden birinin miktarı
arttırılır ve diğer faktörlerin miktarı sabit tutu­lursa, miktarı arttırılan
girdinin ilâve birimleri üretime katıldıkça toplam ürün bir noktaya kadar
artacaktır. Bu noktadan sonra eklenen birim girdilerle ilâve ürün miktarı
azalmaya ve hatta verim düşmeye başlayacaktır. İktisat-ta bu ilkeye azalan
verimler kanunu denir. Bu kanunda belirli bir noktadan sonra değişken faktörün
miktarının arttırılması durumunda ek ürün miktarı her defasında daha az olacak­tır.
Nedeni ise, değişken faktörün verimliliği­nin giderek azalmasıdır.

Azalan verimler
kanunu, ekonominin eski kavramlarından olup bu kavramı iktisadi bir model
kurmaya yarayacak şekilde ilk kez açık­layan Turgot’dur. Daha sonra bu kanun
hak­kında İncelemeler yapmış iktisatçılar, James Andcrson, Edward West, David
Ricardo, Je-an – Baptistc Say, John Stauart Mili ve Paul LeroyBeaulieu’dur.

Turgot azalan verimler
kanunu hakkındaki görüşlerini açıklarken, verimli, fakat işlenme­miş bir toprak
parçasına bir miktar tohum atıl­dığını varsaymış, ancak bu durumda ekilen to­humu
bir kayıp olarak nitelendirmiştir. Daha sonra toprağı hazırlamak, emek ve biçmek
için ekmek harcanacak olduğunda, ekilen to­hum ürün getirecek ve harcanan emek
birimi arttırıldığı takdirde, elde edilen ürün miktarı da o ölçüde artış
gösterecektir. Ancak belli

bir sınırdan sonra
emek miktarındaki artışa rağmen ürün oranı eskisinden daha düşük ola­caktır.

XIX. yüzyılda azalan
verimler kanunu üzeri­ne görüşleri ile dikkati çeken İktisatçılar tek­nolojik
ilerleme ile verimlilik artışlarının gıda maddeleri talebini karşılamakta
yeterli faktör­ler olmadığını savunmuşlardır. David Ricar­do, azalan verimler
kanununun tarımsal üreti­mi arttırmak için daha fazla emek harcanmak suretiyle
etkisini göstereceğini savunmuştur. Bu etki ile ürün fiyatları yükselecek ve
toprak rantı değerlenecektir. Bunun yanında işçi kesi­mindeki ücretlerinin de
en az geçim seviyesin­de dalgalanacağını belirtmiştir.

Jean-Baptiste Say,
azalan verimler kanunu­nun madencilikte geçerli olabileceğini savu­nurken; John
Stuart Mili ise, bu kanunun yal­nız gıda ürünleri açısından değil, diğer doğal
kaynakların üretim faaliyetlerinde de etkili olabileceğini savunmuştur.

Thomar Malthus’un ünlü
nüfus teorisi (1798) azalan verimler kanununa dayanmak­taydı. Nüfus artışının
toplum üzerine etkileri­ni araştıran Maltlıus’a göre nüfus geometrik diziyle,
besin maddeleri ise aritmetik diziyle artmaktadır. Bu teoriye göre nüfûs gıda
mad­delerine göre daha fazla arttığından kişi başı­na düşen ürün azalmaktadır.
Bu azalmanın ne­deni de elverişli toprakların sınırlı olmasıdır. Aynı zamanda
bu teoriye göre, nüfus için ge­rekli geçim araçlarının miktarı sınırlı olup, bu
araçların miktarı arttığı halde, nüfus da artış gösterir. Ancak toprak miktarı
sınırlı olduğun­dan nüfusta meydana gelen artışlar hayat sevi­yesini
düşürmektedir.

Azalan verimler
kanununun işleyişini bir ör­nekle açıklayabiliriz. 10 dönüm büyüklüğün­de,
buğday üretimine elverişli toprağın oldu­ğunu varsayalım. Bu toprağı işlemeden
atılan bir miktar tohum belki hiç ürün vermeyecek­tir. Aynı toprakta işçi
çalıştırdığımızda durum değişecek ve toprağın işlenmesi sonucunda ürün elde edilecektir.
Ancak çalıştırılan işçi sa­yısı arttırıldığı zaman ek ürün artışı da yüksele-*
cek ve belli bir noktadan sonra ek ürün artışı düşecektir.

 

İŞÇİ

 

 

 

sayısı

 

 

 

(değişken

Toplam

Ortalama

Marjinal

faktör)

Ürün

ürün

Ma

0

0

0

0

1

100

100

100

2

240

120

140   ,

3

390

130

150

4

520

130

130

5

610

122

90

6

660

110

50

7

660

94

0

8

640

80

-20

 

Ortalama – ■ ve
Marjinal Ürün

Toplam Ürün

Değişen Faktör Miktarı
(isçi/Adcı)

———————y

m. safha

Ortalama Ürün

Değişken Faktör Mİkian
(Îjçi/Adci)

Marjinal ürün\

 

Tablodaki bilgilerden
şu sonuçlar ortaya çık­maktadır:

1-
Başlangıçta hem toplum üründü, hem de marjinal ürün ile ortalama üründe ar­tış
görülmektedir.

2- Ancak
değişken faktö­rün miktarı arttırıldığı zaman toplam üründe artış olsa ile,
marjinal ürün düşmektedir;

3–Belli bir
noktadan sonra marjinal’ ürün sıfır olabildiği gibi, toplam ürün artışı
durmakta ve daha sonra değişken faktör arttırıldığı takdir­de toplam ürün
düşmek, marjinal ürün de ek­si değere ulaşmaktadır.

Azalan verimler kanunu
teknolojik ilerleme­nin olmadığı veya üretim fonksiyonunun sabit olduğu
varsayımına dayanmaktadır. Aynı za­manda bu kanun değişken faktörün bütün bi­rimlerini
homojen kabul etmiş olup, teknoloji değişmediği ve sabit faktörlerin miktarı
arttı-rılmadığı takdirde geçerli olmuştur. Bütün bu varsayımlarda değişme
olduğu takdirde top­lam ürün, ortalama ürün ve marjinal ürün eğ­rileri yukarı
doğru kayacaktır.

(SBA)

Bk.Emek, Üıvtim. [1]

 



[1] Sosyal Bilimler Ansiklopedisi, Risale Yayınları:
1/106-107.