Aynülverde Savaşı Tarihi, Tarafları, Hakkında Bilgi

Aynülverde Savaşı, Hz. Hüseyin’in intikamını almak için harekete geçen Tevvâbîn zümresiyle Emevî kuvvetleri arasında meydana gelen savaş.

Kaynaklarda Aynülverde ( ‘^ j*& ) ve Re’sülayn (m&lA>) adlarıyla anılan, bu­gün Şanlıurfa’nın Ceylanpınar ilçesinin merkezi olan yer Hz. Ömer devrinde Ömer b. Sa’d tarafından fethedilmiş (18/639 veya 19/640), Emevîler devrinde de önem­li bir savaşa sahne olmuştur.

Yezîd’in halifeliğini tanımayıp biat et­mek üzere Hz. Hüseyin’i Kûfe’ye davet eden bazı Iraklılar, ona hiçbir yardımda bulunamadıkları ve Kerbelâ Vak’ası’na sebep oldukları için büyük bir günah iş­lediklerini düşünüyorlar, Hz. Hüseyin’in katillerinden intikam almadıkça bu gü­nahtan kurtulamayacaklarına inanıyor­lardı. Söz konusu günahtan dolayı töv­be ettikleri için kendilerine “Tevvâbîn” adı verilen bu kimseler Süleyman b. Surad el-Huzâî, Müseyyeb b. Necebe el-Fezârî. Abdullah b. Sa’d b. Nüfeyl el-Ezdî, Abdullah b. Vâl et-Temîmî ve Rifâa b. Seddâd el-Becelî gibi meşhur simala­rın emrinde harekete geçerek Hz. Hüse­yin’in katillerinden intikam almaya ka­rar verdiler. Aralarından Süleyman b. Surad’ı reis seçip S Rebîülevvel 65 (20 Ekim 684) günü Nuhayle’den Kerbelâ’ya gitti­ler. Hz. Hüseyin’in kabri başında ağlayıp tövbe ettiler ve intikam almaya ant içti­ler. Ertesi gün Karkîsiyye’ye hareket et­tiler. Tabiîn neslinin tanınmış kumandan-
larından Züfer b. Haris el-Kilâbî onlara Emevî kuvvetlerinden daha önce hare­ket ederek Aynülverde’de karargâh kur­malarını tavsiye etti. Onlar da bu tavsi­yeye uyarak savaşa uygun mevzilere yer­leştiler. Tevvâbîn’in reisi Süleyman, Mü­seyyeb b. Necebe’yi Rakka’daki ordugâh­larından ayrılan Suriye öncü birliklerinin üzerine şevketti. Meydana gelen savaş­ta Emevîler’in yenildiğini duyan Emevî kumandanı Ubeydullah b. Ziyâd, Husayn b. Nümeyr kumandasında 12.000 kişilik bir takviye kuvveti gönderdi. Husayn sa­vaşa girmeden önce Tevvâbîn’i Halife Abdülmelik b. Mervân’a itaata davet et­ti. Süleyman b. Surad ise Hz. Hüseyin’in katili olarak kabul’ ettikleri Ubeydullah b. Ziyâd’ın kendilerine verilmesini, Abdül-melik’in hafini ve idarenin Ehl-i beyte teslim edilmesini istedi. Anlaşma sağ­lanamaması üzerine 22 Cemâziyelevvel 65 (4 Ocak 685) tarihinde başlayan savaş Emevî ordusunun hezimetiyle sonuçlan­dı. Ubeydullah bu defa Şürahbîl b. Zül-kelâ’ kumandasında 8000 kişilik yeni bir takviye birliği daha gönderdi. Ertesi gün meydana gelen çarpışmada her iki ta­raftan da birçok kişi yaralandı ve öldü­rüldü. Üçüncü gün Edhem b. Muhriz el-Bâhilî 10.000 kişiyle beklenmedik bir şe­kilde Suriyeüler’in imdadına yetişti. Ta­raftarlarına ateşli bir nutuk irad ettik­ten sonra atından inip Emevîler’e karşı hücuma geçen Süleyman b. Surad öldü­rüldü. Ondan sonra kumandayı ele alan Müseyyeb b. Necebe, Abdullah b. Sa’d ve Abdullah b. Vâl da öldürüldü. Rifâa b. Şeddâd gecenin karanlığından faydala­narak Tevvâbîn’den sağ kalanlarla Kar­kîsiyye’ye döndü. Zafer haberini alan Abdülmelik b. Mervân minbere çıkıp bu tehlikeli düşmanlarından kurtulduğu için Allah’a hamdetti (ayrıca bk. tevvâbîn).

Diyanet İslam Ansiklopedisi