Ayaspaşa Mezarlığı Nerede, Hakkında -Şaşırtıcı- Bilgi,

Ayas Paşa Mezarlığı, İstanbul’da eskiden mevcut olan büyük mezarlıklardan biri.

Taksim’den başlayarak Dolmabahçe ve Fındıklı’ya kadar inen büyük mezarlığın bugün Taksim ve Gümüşsüyü çevreleri­ne rastlayan kesimini içine almakta idi. Adını, kabri Eyüp Sultan Camii hazîresinde bulunan, Kanûni’nin veziriazamla­rından Ayas Paşa’dan alır. Çünkü mezar­lık alanı vaktiyle Ayas Paşa Vakfı’na (te­sisi: 1526) dahildi ve Ayaş Paşa Konağı da bu civarda bulunuyordu. İstanbul’a dair eski seyahatnamelerin hepsinde tas­vir edilen ve gravürlerine yer verilen me­zarlık I. Dünya Savaşı’ndan önceki yıllar­da kendi haline terkedilmiş, bu sebeple mezar taşlan tahrip olmuş, 1933’te ise lağvedilerek diğer 392 mezarlıkla birlik­te Evkaf İdaresi’nden İstanbul Belediyesi’ne devredilmiştir. Mezarlığın vazi­yet planı, J. Pervititch’in Eylül 1926 ta­rihli 30. kadastral paftasında görülmek­tedir. 1915-1917 yıllarında İstanbul’un balondan çekilen hava fotoğraflarında servilerle kaplı olduğu görülen mezar­lıkta ilk yapılan binalar Alman Sefareti ile bugünkü Etap Marmara Oteli’nin bi­raz yukarısında yer alan ve sonraları İs­tanbul Kulübü olarak kullanılan Osman­lı Bankası’nın müdür lojmanıdır. Bu in­şaat sırasında başlayan tartışmalar me­zarlık arazisinin 1933’te belediyeye dev­redilmesinden sonra da devam etmiş ve vakıf mütevellisi Selâhattin Molla Bey’in azli üzerine arazinin mazbut vakıf hali­ne getirilmesinin ardından mezarlık ta­mamen ortadan kaldırılmıştır. Bu sıra­da, özellikle Gümüşsüyü Askeri Hastahanesi’ne yaralı olarak getirilip vefatla­rından sonra bu mezarlığa gömülen 1313 (1897) Yunan Harbi’nin bazı şehidlerine ait kabirlerin başka yerlere nakledilme­si, gazetelerin büyük çapta polemiğe gir­melerine yol açmış, fakat sonuçta İstan­bul’un en merkezî yerlerinden birinin mezarlık olarak bırakılamayacağı görü­şü galip gelerek çok değerlenen arazi parsellenip satışa çıkarılmıştır. Kaldırı­lan mezarların taşlan. Reşat Ekrem Koçu’nun tabiriyle, o bölgede inşaatına baş­lanan “şeddadî apartmanların” temelle­rinde ve adı geçen askerî hastahanenin çevre duvarının yapımında kullanılmış, birkaç tanesi de hâtıra olarak Alman Sefareti’nin bahçesinde muhafaza altına alınmıştı.

Bu mezarlıktaki kıymetli mezar taşı kitabelerinin tamamı, XIX. yüzyılın son­larında Fındıklılı İsmet Efendi tarafın­dan tesbit edilmişse de yayımlanamadan yazarın ahşap eviyle birlikte bir yan­gın sonucu yok olmuştur. Bu mezarlık­ta medfun bazı kişilerin mezar taşları da Fazıl Ayanoğlu tarafından tesbit edil­miştir. Tarihçi Fındıklılı Silahtar Mehmed Ağa, şair Şinâsi gibi pek çok ünlü kişinin gömülü olduğu bilinen mezarlı­ğın en eski fotoğrafı Malûmat Mecmu­ası ‘nda (29 Teşrinievvel 1324, sy. 158), di­ğer bazı fotoğrafları ise yakın yıllarda yayımlanmıştır (Eldem, II, 16, 18; Gülersoy, II, 123).

1970’te yanan ve daha sonra ta­mir edilerek bugün Atatürk Kültür Mer­kezi adıyla faaliyette bulunan Kültür Sa­rayı da Ayaspaşa Mezarlığı üzerine inşa edilmiş binalardandır. Bunun karşı köşe­sinde, Gümüşsuyu’na inen yokuşun sağ başında bulunan iş hanı da 1980’lerde mezarlıktan kalan son parçanın kaldırıl­ması suretiyle inşa edilmiş ve böylece yakın yıllara kadar küçük bir kısmı du­ran Ayaspaşa Mezarlığı hiçbir izi kalma­yacak şekilde tamamıyla ortadan kaldı­rılmıştır.

Diyanet İslam Ansiklopedisi