Axel Hagerstrom Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

HÂGERSTRÖM, Axel (1868-1939)

İsveçli düşünür. Uppsala Felsefe Okulu’nun kurucularındandır.

Bir papazın oğlu olan Hâgerström, 1886’da Uppsala Üniversitesi’nde tanrıbilim öğrenimine başladı. Zamanla ilgisi felsefeye yöneldi. 1893-1911 arasında doçent, 1911-1933 arasında profesör olarak Uppsala Üniversitesi’nde ahlak, hukuk ve din felsefesi dersleri verdi.

Hâgerström 20. yy başlarında Uppsala Üniversitesi’nde etkili olmaya başlayan Yeni-Kantçı düşüncelerden etkilenmiştir. Kant’ın düşüncelerinin etkisi altında metafiziği reddeden Hâgerström, önceleri gerçekliğin temeli olarak bireylerin zihinlerindeki ortak yanı oluşturan “saf ben”i görmüşse de, daha sonra bunun yerine “gerçeklik kavramı”nı geçirmiştir. Tüm metafizik öğretilerin ortak yanlışını “gerçekliğin kendisinin gerçek birşey olduğunu” varsaymak olarak görmüş ve uzay ve zaman boyutları içinde bir deneysel dünyanın varolduğunun ve bu dünyanın dışında hiç bir şeyin varolmayacağının kanıtlanabileceğini savunmuştur.

Hâgerström’e göre değer yargısı içeren anlatımlar gerçeği yansıtmazlar. Bu tür anlatımlar kişinin duygulan ile düşüncelerinin ilişkiye geçmesi sonucu oluşur. Duygular ise bireysel olmaları nedeniyle bilginin kaynağını oluşturmazlar.

Hâgerström, ayrıca pozitif hukukun toplumun iradesinin bir yansıması olduğunu ileri süren hukuksal pozitivizm öğretisini eleştirmiş, bunu ortaya çıkaran toplumsal etmenleri incelemiştir. Hâgerström’ ün kurulmasında etkin rol oynadığı Uppsala Felsefe Okulu İsveçli felsefecileri ve W. Lundstedt, K. Olivecrona ve A. Ross gibi hukukçuları etkilemiştir.

•    YAPITLAR (başlıca): Das Prinzip der Wissenschaft, 1908, (“Bilimin İlkesi”); Om Moraliska Förestâllningars Sunning, 1911, (“Ahlaki Düşüncelerin Gerçekliği Üzerine”); Till fragan om den objektiva rattens begrepp, 1917, (“Yasa Kavramı Sorunu Üzerine”); Socialfilosofiska upp-satser, 1939, (“Toplumsal Felsefe Denemeleri”); Religions-filosofi, 1949, (“Din Felsefesi”); Moralpsykologi, 1952, (“Ahlak Psikolojisi”); Filosofi och velenskap, 1957, (“Felsefe ve Bilim”); Ratten och staten, 1963, (“Yasa ve Devlet”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi