Auguste Comte: Pozitivist Sosyolojinin Gelişimi

Comte’un Yöntemsel Stratejileri
Sosyolojinin pozitivist yöntemi benimsemesi gerektiğini düşünen ve sosyolojik po- zitivizmi geliştiren Comte, veri toplamak, teorileri test etmek ve analiz edilen veri- lerden teorik ilkelere ulaşmak için ne gibi yöntemsel stratejiler izlenmesi gerektiği üzerinde de durmuştur. Comte’un temel olarak dört yöntemsel stratejisi vardır. Bunlardan birincisi gözlemdir. Comte, toplumsal olguların ahlaki yargılardan uzak bir şekilde gözlemlenmesi gerektiğini belirtmiştir. ikinci stratejisi deneydir. Comte deneyle laboratuvarda yapılan deneylere benzer uygulamaları değil, doğal seyrin- de devam eden toplumsal durumların dışarıdan bir müdahaleyle kesilmesi gibi du- rumları kastetmektedir. Nasıl bir doktor bir hastalık durumunda bedenin normal iş- levini kaybedişini ve bu hastalıkla nasıl başettiğini gözlemleyebiliyorsa, Comte’a göre bir sosyolog da toplumdaki toplumsal patalojileri benzer şekilde gözlemleye- bilir (Turner, 2001:34:33). Comte’un bahsettiği üçüncü strateji karşılaştırmadır. Comte karşılaştırma stratejisi ile farklı toplumların yapılarının karşılaştırılabileceği- ni belirtmektedir. Aslında Comte karşılaştırma ile sadece yapıların değil, dinamik- lerin de karşılaştırılabileceğini, insan toplumunun önceki ve sonraki toplumsal bi- çimlerinin kıyaslanabileceğini düşünmektedir; ancak bunun için karşılaştırma yön- teminin değiştirilmiş bir biçimi olan tarihsel analiz stratejisinin kullanılması gerek- tiğini belirtir. Bu açıdan bakıldığında Comte’un üç hal kanunu, tarih boyunca in- san düşüncesinin ve bu düşünceye karşılık gelen yapıların incelenmesine izin ve- ren bir tarihsel yöntemdir (Turner, 2001:34).

Özetle Comte’un sosyolojiye en önemli katkıları sosyolojinin yöntemi olarak pozitivizmi benimsemesi, saf haliyle ampirizmi, yani sadece top- lumsal gerçekliklere ilişkin veri toplanması ve ölçüm yapılması fikrini red- detmesi, gerçeklerle teorilerin ilişki içinde olduğunu savunması, bütün toplumsal olguların değişmez kanunlara bağlı olduğunu ve sosyal bilimle- rin görevinin bu kanunların gerçekliğini ortaya koymak olduğunu belirt- miş olması olarak görülür. Comte birçok kuramcıyı etkilemiştir. Genel olarak Comte’un pozitivizm anlayışının ve toplumsal olguların indirgenemez olduğu yönündeki düşüncelerinin Durkheim’i (Wernick, 2005:133), toplumsal gelişme süre- cinde uzmanlaşmış işbölümünün etkileri hakkındaki düşüncelerinin Marx’ı (Swin- gewood, 1998:71) ve toplumu biyoloji kökenli kavramlarla ve biyolojik organizma- ya benzeterek incelemesinin de Spencer’ı etkilediği söylenebilir.