Auguste Comte: Pozitivist Sosyolojinin Gelişimi

Toplumsal Statik, Toplumsal Dinamik
Statik ve dinamik, Comte’un sosyolojisindeki en temel kavramlardır. Nasıl biyolo- jik organizmaların evrimlerinin ve gelişmelerinin kesin şekilde tanımlanmış kanun- ları varsa, toplumsal sistemlerin de evrimlerinde ve gelişmelerinde benzer kanun- lar vardır ve sosyoloji, toplumsal örgütlenmenin hem statik hem de dinamik yönü- nü analiz ederek toplumsal evrimdeki bu desenleri ortaya koymalıdır. Comte, bi- yolojideki anatomi ile fizyoloji arasındaki ayrımı kullanarak sosyolojinin yapıyı işlevden, dinamiği statikten, toplumsal düzeni toplumsal ilerlemeden ayırabileceğini savunmuştur.

Bütün canlı varlıklar gibi toplum da statik ve dinamik ilişkilerle var olur. Statik, parçalarla bütün arasında normal durumda mevcut olan dengedir. Toplumsal sta- tik de toplumsal düzenin, toplumsal sistemin farklı parçalarının hareket ve tepki- lerinin yasalarını araştırır. Başka bir deyişle toplumsal statik, toplumsal uzlaşmanın incelenmesidir. Toplumun bir organizmaya benzetildiğini düşünürsek, nasıl bir or- ganın çalışması o organ canlı varlığın bütünü içine konulmadan incelenemezse, si- yaset ya da devlet de belirli bir zaman dilimindeki toplumun içine konulmadan in- celenemez. Bu açıdan toplumsal statik, işbölümü, aile, din gibi toplumsal sistem açısından işlevsel olan toplumsal olgular arasındaki karşılıklı bağların netleştirilme- si ile ilgilidir. Hem toplumun belirli bir andaki yapısının, hem de toplumsal uzlaş- mayı belirleyen ögelerin çözümlenmesini içeren toplumsal statik, sonuçta bütün insan topluluklarının temel düzenlerinin incelenmesidir (Swingewood, 1998: 65; Aron, 2000:85).

Dinamik değişimle ilgilidir, toplumsal dinamik de farklı toplum tiplerinde deği- şen bu karşılıklı bağların empirik olarak incelenmesidir. Comte sosyolojinin hem toplumsal statik hem de toplumsal dinamikle ilgilenmesi gerektiğini ileri sürmüş ancak toplumsal dinamiğin toplumsal statikten daha önemli olduğunu düşünmüş- tür. Toplumsal dinamik, basitçe insan toplumlarının kat ettiği ardışık aşamaların ifadesi değildir, insan düşüncesinin ve insan toplumlarının oluşumunun birbirini izleyen zorunlu evrelerinin incelenmesidir. Toplumsal dinamik, toplumsal statiğe bağlıdır, statik insan toplumlarının temel düzenini ortaya çıkarırken dinamik de bu düzenin son aşama olan pozitif aşamaya ulaşana dek geçirdikleri değişimi göste- rir. Comte sosyolojinin bu yönünü tarihsel yöntem olarak adlandırır (Aron, 2000:85).
Yöntem açısından Comte’un sosyolojisinde karşılaştırmalı yöntem statiğe, tarih- sel yöntem ise dinamiğe aittir. Karşılaştırmalı yöntem çeşitli toplumların aynı anda içinde bulundukları ve birbirinden tamamen bağımsız olan durumların karşılaştırıl- masıdır. Tarihsel yöntem ise, bu durumların toplumsal gelişmenin dinamik yasala- rı aracılığıyla toplumsal evrimle ilişkilendirilmesidir (Swingewood, 1998:65). Com- te, uygarlığın farklı dönemlerinin tarihsel karşılaştırmalarının ancak genel toplum- sal evrime atfedildiği takdirde bilimsel bir niteliğe sahip olacağını belirterek tarih- sel yöntemin önemini vurgulamıştır.