Filozoflar

Auguste Comte (Filozoflar Biyografileri)

Auguste Comte

filozof-2/comte Auguste Comte (Fransızca telaffuz: [ogyst kɔt]); (19 Ocak 1798 – 5 Eylül 1857), Fransız filozof, sosyoloji disiplininin kurucularından ve pozitivizmin doktrini oldu. O dönem modern anlamda bilimin ilk filozof olarak kabul edilebilir.

Fransa’nın Montpellier kentinde doğdu. Katolik bir aileden gelen Comte, ailenin üç çocuğundan biriydi. Babası vergi dairesinde memur, annesi ise ev hanımıydı.

Auguste Comte, sosyoloji ismini öne süren ilk sosyologtur. “Sosyoloji neden diğer bilim dalları gibi bir dal olmasın” tezini savunarak sosyolojinin temelini o zamanlarda attı. Ayrıca felsefede pozitif düşünce üzerine de çalışıyordu. Daha sonraları fizik, gökbilim ve kimya ile de uğraştı. Ayrıca Comte yaşadığı çağda altı bilimden sözetmiştir: Fizik, Matematik, Kimya, Biyoloji, Sosyoloji ve Astronomi’dir. Sosyolojiyi bunların üstünde görmüştür.

Sosyolog yönüyle Auguste Comte

Fransız Devriminden hemen sonra doğduğu için -Sosyoloji alanındaki- çalışmaları Fransız Devrimine ve Aydınlanma Düşüncesine bir tepki niteliğinde insanlık dinini kurmayı deneyen, pozitivizmin sahte peygamberi sever. Fransız filozofudur. Veznedar bir babanın ve dindar bir annenin oğlu diye bilinir. Dokuz yaşında doğduğu şehrin kolejine girer ve keskin zekâsı sayesinde parlak bir talebe olur. On dört yaşında iken bir takım nedenlerden dolayı ailesinden ayrılır ve katı bir cumhuriyetçi olur. Ayrıca disiplin ve otoriteden nefret eder. Henüz 16 yaşındayken Paris’te politeknik okulunun giriş sınavlarını kazanır. Matematikte çok iyi olmasına borçludur bunu. Bu okulda çeşitli fikir adamlarının kitaplarıyla ilgilenir. Ailesi istememesine rağmen Paris’e dönüp biyolojiyle ilgilenir. Saint Simon la tanışıp yedi yıl arkadaşlık ve çıraklık eder. Fakat hocasının itaat ettirmek isteği, Comte’unsa disiplinsiz ve kendi büyüklüğüne fazlasıyla inanmış olması ikilinin yollarını ayırır. Comte zayıf ve bedbaht biriydi diye söylenir. Bir sokak kadınıyla evlenmesi ve onu boşu boşuna yola getirmeye çalışması devamlı geçimsizlik ve kavgaya neden olur aralarında. Comte geçimini sağlamak için pozitif felsefe dersleri vermeye başlar. Ona göre gerçeğin ölçüsü, metafizikten mahrum oluşuydu. Yani tecrübe ile ispat olunmayan hiçbir şeye inanılmamalıydı. Yıllarca karısıyla gelgitli bir hayat yaşaması ve aşırı derecede okuması dolayısıyla gelgitler yaşamaya başladı. Yedi ay akıl hastanesinde tedavi gören Comte karısının isteğiyle çıkarıldı. Ama kendine gelmesi bir yıl sürdü ve tekrar ders vermeye başladı. Fakat karısı beş yıl sonra kendisini terk etti ama yıllarca mektuplaştılar.1845 yılında kocası müebbet hapse mahkûm olmuş bir kadına âşık olur artık zenginlerden aldığı yardımlarla yaşar ve çevresindeki insanlara karşı çok kırıcı bir hal takınır. O zamanın kanunlarına göre boşanmak mümkün olmadığı için evlenemez fakat bu kadına çok içten âşık olur. Bir yılda 180’nin üzerinde mektup yazar bu kadına fakat kadın bir yıl sonra veremden ölür. Artık büsbütün bu platonik duyguya kaptırır kendini. 1849-1850 yıllarında Comte’ta belli başlı fikirler dallanıp budaklanır ve bazı garip teşebbüslere girişir. Pozitif bir din kurar. İnsanlık dini. Hatta Rus çarına ve Osmanlı sadrazamına mektup yazarak onları bu dine davet eder. Comte artık peygamberdir ve dininin esaslarını belirler. Hatta şeytan yerine Napolyon’a lanet etmeye vaaz eder. Ernest Renan Comte’tan söz ederken`200 yıldan beri birçok bilim adamının kendisi kadar görüp anladıkları gerçekleri kötü bir Fransızcayla anlattığı için Comte’a büyük adam denilmesi beni kızdırıyor der. Zihin çöküntüsü ve his dalgalanmaları yoğunlaşır, kurduğu pozitif sisteme tamamıyla ters bir hareketle mistik ve metafizik olduğu kadar da garip bir din kuran Comte 5eylül 1857 günü, insanlığın sembolü ve temsilcisi sayıp ulu varlık adını verdiği veremden ölen sevgilisinin masasının önündeki son merasimini yaparken ölür. Sosyolojiyi Sosyal Statik ve Sosyal Dinamik olmak üzere ikiye ayırır. Sosyal Statik; bir toplumdaki düzeni ve durağanlığı incelediği için bir düzen kuramaz. Çünkü peygamber olamamıştır en başından beri. Sosyal Dinamik ise, değişme ile ilgili olduğu için bir ilerleme kuralıdır. Comte evrimcidir. Tarihi bir ilerleme süreci olarak görür yani iyimserdir. Comte’ un üç hal ya da üç durum yasası vardır.

  • a) Teolojik ya da hayalî hal,
  • b) Metafizik ya da soyut hal,
  • c) Pozitivist ya da bilimsel haldir.

Comte’e göre aile, din, devlet toplumun temel müesseseleridir. İnsan düşüncesinin hareket noktasında din bulunmaktadır.

Comte fetişizmden politeizme oradan da monoteizme geçiş olduğunu savunmuş, müsbet bilim olması gereken pozitivist devrede insanlığın pozitivist bir dine sahip olması gerektiğine dikkat çekmiş dininde bu devrede insanlığa veya topluma tapma şeklinde olması gerektiğini savunmuştur.

 

Eserleri

* Comte, A.; A general view of positivism [Discours sur l’Esprit positif 1844] London, 1856 Google books
* Comte, A.; Bridges, J.H. (tr.); A General View of Positivism; Trubner and Co., 1865 (reissued by Cambridge University Press, 2009; ISBN 978-1-108-00064-2)
* Comte, A.; Congrev, R. (tr.); The Catechism of Positive Religion; Kegan Paul, Trench, Trübner and Co., 1891 (reissued by Cambridge University Press, 2009; ISBN 978-1-108-00087-1)
* Comte, A; Martineau, H. (tr.); The Positive Philosophy of Auguste Comte; 2 volumes; Chapman, 1853 (reissued by Cambridge University Press, 2009; ISBN 978-1-108-00118-2)
* Comte, A.; Jones, H.S. (ed.); Comte: Early Political Writings; Cambridge University Press, 1998;
* Henri Gouhier, La vie d’Auguste Comte, Gallimard, 1931 ;
* Jean Delvolvé, Réflexions sur la pensée comtienne, Félix Alcan, 1932 ;
* John Stuart Mill, Auguste Comte and Positivism, Trübner, 1865 ;
* Laurent Fedi, Comte, Les Belles Lettres, 2000, réédition 2005 ;
* Laurent Fedi, L’organicisme de Comte, in Auguste Comte aujourd’hui, M. Bourdeau, J.-F. Braunstein, A. Petit (dir), Kimé, 2003, pp. 111–132 ;
* Laurent Fedi, Auguste Comte, la disjonction de l’idéologie et de l’Etat, Cahiers philosophiques, n°94, 2003, pp. 99–110 ;
* Laurent Fedi, Le monde clos contre l’univers infini : Auguste Comte et les enjeux humains de l’astronomie, La Mazarine, n°13, juin 2000, pp. 12–15 ;
* Laurent Fedi, La contestation du miracle grec chez Auguste Comte, in L’Antiquité grecque au XIXè siècle : un exemplum contesté ?, C. Avlami (dir.), L’Harmattan, 2000, pp. 157–192 ;
* Laurent Fedi, Auguste Comte et la technique, Revue d’histoire des sciences 53/2, 1999, pp. 265–293 ;
* Henri Gouhier, La jeunesse d’Auguste Comte et la formation du positivisme, tome 1 : sous le signe de la liberté, Vrin, 1932 ;
* Henri Gouhier, La jeunesse d’Auguste Comte et la formation du positivisme, tome 2 : Saint-Simon jusqu’à la restauration, Vrin;
* Henri Gouhier, La jeunesse d’Auguste Comte et la formation du positivisme, tome 3 : Auguste Comte et Saint-Simon, Vrin, 1941 ;
* Henri Gouhier, Oeuvres choisies avec introduction et notes, Aubier, 1941 ;
* Georges Canguilhem, « Histoire des religions et histoire des sciences dans la théorie du fétichisme chez Auguste Comte », Études d’histoire et de philosophie des sciences, Vrin, 1968 ;
* H.S. Jones, ed., Comte: Early Political Writings, Cambridge University Press, 1998;
* Angèle Kremer-Marietti, Auguste Comte et la théorie sociale du positivisme, Seghers, 1972 ;
* Angèle Kremer-Marietti, Auguste Comte, la science sociale, Gallimard, 1972 ;
* Angèle Kremer-Marietti, Le projet anthropologique d’Auguste Comte, SEDES, 1980, réédition L’Harmattan, 1999 ;
* Angèle Kremer-Marietti, L’anthropologie positiviste d’Auguste Comte, Lib. Honoré Champion, 1980 ;
* Angèle Kremer-Marietti, Entre le signe et l’histoire. L’anthropologie positiviste d’Auguste Comte, Klincksieck, 1982, réédition L’Harmattan,1999 ;
* Angèle Kremer-Marietti, Le positivisme, Coll.”Que sais-je?”, PUF, 1982 ;
* Angèle Kremer-Marietti, Le concept de science positive. Ses tenants et ses aboutissants dans les structures anthropologiques du positivisme, Méridiens Klincksieck, 1983 ;
* Angèle Kremer-Marietti, Le positivisme d’Auguste Comte, L’Harmattan, 2006 ;
* Angèle Kremer-Marietti, Auguste Comte et la science politique, in Auguste Comte, Plan des travaux scientifiques nécessaires pour réorganiserla société, L’Harmattan, 2001;
* Angèle Kremer-Marietti, Auguste Comte et l’histoire générale, in Auguste Comte, Sommaire appréciation de l’ensemble du passé moderne, L’Harmattan, 2006 ;
* Angèle Kremer-Marietti, Auguste Comte et la science politique, L’Harmattan, 2007;
* Angèle Kremer-Marietti, Le kaléidoscope épistémologique d’Auguste Comte. Sentiments Images Signes, L’Harmattan, 2007;
* Pierre Macherey, Comte. La philosophie et les sciences, PUF, 1989 ;
* Gertrud Lenzer, Auguste Comte: Essential Writings (1975), New York Harper, Paperback, 1997 ;
* Raquel Capurro, Le positivisme est un culte des morts: Auguste Comte, Epel, 1999 (traduit en français en 2001) : l’étude la plus récente sur la vie d’Auguste Comte, la vision sans complaisance d’une psychanalyste de l’école de Lacan ;
* Auguste Comte, Positive Philosophy of Auguste Comte, Part I (1855), translated by Harriet Martineau, Kessinger Publishing, Paperback, 2003 ; Also available from the McMaster Archive for the History of Economic Thought, Volume One Volume Two Volume Three
* Pierre Laffitte (1823-1903): Autour d’un centenaire, in Revue des Sciences et des Techniques en perspective, 2ème série, vol. 8, n°2, 2004, Brepols Publishers, 2005 ;
* Zeïneb Ben Saïd Cherni, Auguste Comte, postérité épistémologique et ralliement des nations, L’Harmattan, 2005 ;
* Mary Pickering, Auguste Comte: An Intellectual Biography, Cambridge University Press (1993), Paperback, 2006 ;