Tarihi Eserler

Atik Mustafa Paşa Ca­mii Nerede, Tarihi, Mimari, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Atik Mustafa Paşa Ca­mii, İstanbul’da Ayvansaray semtinde kiliseden çevrilme cami.

İçinde Ebû Eyyûb el-Ensârî’nin alem­darı olduğu kabul edilen Câbir b. Abdul­lah (veya Câbir b. Semüre) el-Ensârî’nin makamı bulunduğundan buraya Hazreti Câbir Camii de denilmektedir. Aslinin, önceleri havarilerden Markos ve Petros’a ithaf edilerek V. yüzyılda yapılmış bir kilise olduğu sanılırken sonraları bura­nın IX. yüzyılda İmparator Theophilos’un (829-842) kızı Tekla’nın Azize Tekla adı­na yaptırdığı kilise ile aynı olduğu ileri sürülmüştür. 10S9’da İmparator II. İsaakios Komnenos tarafından muhteşem surette tamir ve tezyin ettirilen mabedi fetihten bir süre sonra Sadrazam Koca Mustafa Paşa camiye çevirmişse de, 953 (1546) tarihli İstanbul Vakıfları Tahrir Deîteri’nde genellikle büyükçe her hay­rat ayrı olarak yer alırken bu cami, Mus­tafa Paşa’nın İstanbul’un başka bir sem­tindeki diğer camii (Koca Mustafa Paşa Ca­mii) ile birlikte kaydedilmiştir. Türk dev­rinde binanın örtü sistemi değiştirile­rek bütünüyle yeniden düzenlenmiş, bu arada Türk mimari üslûbundaki şimdiki basık kubbe yapılmış ve yeni pencereler açılmıştır. 1729 Balat yangınında ne de­recede zarar gördüğü bilinmeyen cami­nin avlusu yoktur. Girişi karşısında Şa­tır Hasan Ağa tarafından 1104’te (1692-93) bir çeşme yaptırılmıştır. Geç bir de­virde inşa edilen ahşap son cemaat ye­rinden geçilen esas mekân ise bir haç biçimindedir. Kilise apsis çıkıntısının sa­ğındaki hücre, Hz. Câbir makam-türbesi olmuştur. 1894 zelzelesinde kısmen yıkılan minaresi sonraki yıllarda taş kü­lâhlı olarak yenilenmiştir. Klasik üslûp­taki mihrap apsis eksenine eklenmiştir. Geç devirde yapılan minber, kürsü, mah­fil gibi ahşap kısımlar ise herhangi bir sanat değerine sahip değildir.

Diyanet İslam Ansiklopedisi