Ataullah Efendi (Şanizade) Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

ATAULLAH EFENDİ [ Şanîzade ] (1771-1826)

Osmanlı tarihçi, hekim. Yaptığı çevirilerle modern Batı tıbbini tanıttı. İlk resimli anatomi kitabını yayımladı.

Mehmed Ataullah Efendi, Şanîzade Mehmed Sadık Efendi’nin oğludur. İstanbul’da doğdu, Tire’de öldü. Medrese öğrenimi görüp 1786’da rüus (diploma) aldı. Süleymaniye Tıp Medresesi’nde, ayrıca Halıcıoğlu Mühendishanesi’nde okudu. Burada İtalyanca ve Fransızca öğrendi.

Bir süre, Ordu kadısı olan babasının yanında çeşitli yerlerde bulundu. 1816’da Eyüp kadısı oldu, ek
olarak Çorlu Medresesi müderrisliği verildi.

Mütercim Asım Efendi’nin ölümü üzerine 30 Ocak 1819’da vakanüvisliğe atandı. Ayrıca, o yıllarda sadrazamın denetiminde bulunan Evkaf Müfettişliği de ek görev olarak verildi. 1821’de “Mekke payesi” ile ödüllendirildi.

Mütercim Asım Efendi, II.Mahmud’un tahta çıkışından (28 Temmuz 1808) sonraki dört ayın olaylarını yazıp padişaha sunabilmişti. Geride on iki yıllık olayların tutulmuş müsveddeleri kalmıştı. Şanîzade, tarih yöntemi üzerine yazdığı bir notu padişaha sundu. Ayrıca yazacağı tarihin eksik veya yineleme olmaması için Asım Efendi’nin bıraktığı müsveddeleri sadrazamdan istedi. İsteği yerine getirildi ve II.Mah-mud’un tahta çıkışından sonraki dönemin tarihini yazmakla görevlendirildi. Şanîzade ancak 1821 yılı sonuna değin gelen olayları yazıp padişaha sunabildi.

Şanîzade, 28 Eylül 1825’te ulemanın ve özellikle Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi’nin kıskançlığı yüzünden, Bektaşî olduğu ileri sürülerek vakanüvislik görevinden alındı. Asım Efendi’nin görevde bulunduğu dönemdeki olayları yazmaktan ve temize çekmekten, Şanîzade kendi döneminin olaylarının tümünü toplayıp düzenlemeye olanak bulamadı. 1822-1826 olaylarının notlarını yerine atanan Sahaflar Şeyhizade Esad Efendi’ye bıraktı.