33Sosyoloji Sözlüğü

ATAERKİL DÜZEN

 

ATAERKİL DÜZEN

 

Ataerkil düzen, devlet
ve aile yönetiminde babanın veya baba soyundan olan en yaşlı bir erkeğin mutlak
hakim olduğu bir sosyal örgüt­lenme biçimidir. Ataerkil düzende baba, ailc-dc
akrabalığın ekseninde yer alır. Çocuk babaya ve babanın ailesine nisbet edilir;
onun adı­nı alır. Babanın totemine tabi olur. Annenin ailesinin fertleri
yabancı sayılır ve akrabadan kabul edilmez; onlara karşı yakınlık duyul­maz.

Bu özelliklere sahip
bir toplum içinde baba aile fertleri üzerinde mutlak bîr otoriteye sa­hiptir.
Toplumu temsil yetkisi babaya veya ba­ba soyundan gelen en yaşlı kişiye aittir.
Daha ziyade Avustralya ve Amerika’nın ilkel kabile-leriyle eski Yunan, eski
Roma, eski İsrail ve cahiliye dönemi Araplarında en tipik örnekle­ri görülen
ataerkil düzende babanın çok geniş hak ve yetkileri vardır. Cezaların infazı,
aile dı­şından bir yabancının dilediği takdirde, aileye kabulü, dilediği
kişileri her hangi bir suçu se­bebiyle aile dışına çıkarma bu haklardandır.

Bu düzende kadın
erkeğin evinde oturur ve ona tabidir. Yukarda sözü edilen konularda herhangi
bir müdahale hakkı yoktur, toplum hayatında yeri olamaz. Ancak bu tür toplum
düzeni de zamanla anaerkil düzen gibi katı özelliklerini kaybetmekte, hem anne,
hem ba­ba tarafının ortak akrabalığına doğru, yönel­mektedir.

Feminist literatüre
göre ataerkil toptum ya­pısı, kadınların akrabalığın ve üretimin merke­zinde
yer aldıkları anaerkil düzenden sonra or­taya çıkmış ve zorla onu bastırıp yok
etmiştir. Bugün görülen pek çok ailevi toplumsal ve ekonomik bunalımın
kökeninde “erkek değer­lerinin hakim olduğu bir toplum yapışma sa­hip
olmamız yatmaktadır. Bunu daha “şefkat­li”, daha “içten” ve
“sevecen” değerler geliştire­rek altedcbiliriz.

İzzet ER

Bk. Anaerkil Düzen;
Feminizm. [1]

 



[1] Sosyal Bilimler Ansiklopedisi, Risale Yayınları: 1/87.