Asrı Saadet (kitapları) Nedir, Konuları, Yazarları

Hz. Peygamber ve dönemi hakkında yazılan bazı eserlerin ortak adı.

“Asr-ı saadet” adıyla bilinen eserlerin en meşhuru, Mevlânâ Şiblî (ö. 1914] ile Süleyman Nedvi’nin (ö. 1953) yazdığı ve Ömer Rıza Doğrul’un Türkçe’ye çevirdiği Sîretü’n-nebî’dir. Mevlânâ Şiblî beş cilt olarak planladığı bu eserin ancak iki cil­dini yazabilmiştir. Müellif 1906’da. Uhud Savaşı’na kadar meydana gelen olaylar hakkında bilgi toplamış, fakat daha son­ra çeşitli sebeplerle eseri yazmaktan vazgeçmişti. Ancak halkın ısrarı üzerine çalışmalarına devam ederek kitabının I. cildini tamamladı. Eserin baskı masraf­larını Bhopal Melikesi Sultan Cihan Be­güm karşıladı ve I. cilt Mevlânâ Şiblî’nin kurduğu Dârülmusannifîn adlı müessese tarafından yayımlandı. Süleyman Nedvî iki yıl sonra ba­zı ilâveler yaparak II. cildi de neşretti.  Süleyman Nedvî hocasının vasiyeti üzerine eseri tamam­layıcı mahiyette dört cilt daha yazdı ve bunları yine Sîretü’n-nebî adıyla yayım­ladı. Aslı Urduca olan bu eserin ilk üç cildini Zafer Hasan İngilizce’ye. Ömer Rıza Doğrul da bazı ilâvelerle ingilizce’den Türkçe’ye tercü­me etti. Bu tercüme Âsâr-ı İlmiyye Kü­tüphanesi tarafından İslâm Tarihi Asr-i Saadet serisi içinde dört cilt olarak ya­yımlandı.

Ese­rin I. cildi daha sonra M. Tayyib Bahş Bedâûnî tarafından da Sirat-un-Nabî adıyla iki cilt halinde İngilizce’ye çevril­miştir.

Eserin I, cildinde Asr-ı saadetin öne­mi ve kaynaklan, Arabistan ve Araplar, Hz. Muhammed’in soyu, doğumu, genç­liği ve peygamber oluşu, ilk müslüman-lar ve mâruz kaldıkları işkenceler, Ku-reyş’in İslâm’a düşmanlığı ve bunun se­bepleri, Habeşistan’a hicret, Evs, Hazrec ve Medine’deki yahudi kabileleri, Akabe biatlan, hicret Hz. Peygamber’in Medi­ne’deki ilk günleri, Mescid-i Nebevî’nin inşası, muhacirlerle ensar arasında ku­rulan kardeşlik bağı, ashâb-ı Suffe. ci­hada izin verilmesi, Hz. Peygamber’in savaşları, yahudiler ve müşriklerle yap­tığı anlaşmalar, hükümdarları İslâm’a davet için gönderdiği mektuplar hak­kında bilgi verilmekte ve Hz. Peygamber’in savaşlarının genel bir değerlendi­rilmesi yapılmaktadır. II. ciltte ise uzun yıllardan beri karışıklıkların hüküm sür­düğü Arabistan’da İslâmiyet sayesinde tesis edilen huzur, sükûn ve emniyet. İslâmiyet’in tebliğinde takip edilen siya­set, Müslümanlığın Yemen, Necran. Bah­reyn ve Uman’a yayılması, Medine’ye gönderilen heyetler, Hz. Peygamberin kurduğu dinî ve idari teşkilât. İslâmi­yet’in inanç, ibadet ve muamelâta dair esasları, Hz. Peygamber’in ölümü, şahsi­yeti, aile hayatı ve çocuklarıyla ilgili hu­suslar ayrıntılı olarak incelenmektedir. Süleyman Nedvî’nin yazdığı III. cilt ha­cimli olduğu için Türkçe tercümesi iki cilt (III-IV) halinde yayımlanmıştır. Bu iki cilt Hz. Peygamber’in mucizelerine ay­rılmıştır. Burada mucize hakkında genel bilgi verildikten sonra filozof, mutasav­vıf ve kelâmcılara göre mucize, Kur’an’da zikredilen mucizeler, Hz. Peygamber’in ümmîliği ve Kur’an mucizesi, nübüvvet müessesesi, Hz. Peygamber’in Ehl-i kitap’ın sorularına verdiği cevaplar ve ge­leceğe dair haberleri gibi konular ele alınmakta ve Resûlullah’ın ruhanî haya­tı derin bir vukufla incelenmektedir.

Her iki müellifin de incelemeye daya­nan, hem İslâm kaynaklarının ciddi tah­lil ve tenkidi, hem de çağdaş müslüman tarihçilerin ve müsteşriklerin eserleri­nin tedkik ve etraflıca mukayesesi so­nunda meydana gelen bu eserleri Tür­kiye’de büyük bir hüsnü kabul görmüş. Mehmed Akif, İzmirli İsmail Hakkı ve Ömer Nasuhi Bilmen gibi meşhur edip ve bilginler tarafından da takdir edil­miştir.

Süleyman Nedvrnin Hz. Âişe hakkın­daki eseri de Hz. Peygamber’in aile ha­yatını aydınlattığı düşüncesiyle Asr-ı Sa­adet serisinin V. cildi olarak yayımlan­mıştır. Halk arasında Asr-ı Saadet serisi içinde ka­bul edilen Hulefâyi Râşidîn’in her biri hakkındaki dört cilt ise yine Âsâr-ı İl­miyye Kütüphanesi tarafından İslâm Ta­rihi Sadr-ı İslâm adıyla neşredilmiştir. Asr-ı saadet’in devamı olarak düşünül­düğü için Hz. Ebû Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali VI-IX. ciltleri oluşturmaktadır. İslâm Tarihi Sadr-ı İs­lâm, İlk İhtilâflar ve ihtilâller adıyla ve yeni harflerle ya­yımlanan X. ciltte ise dört halife devrinde müslümanlar arasında meydana ge­len anlaşmazlıkların ve isyanların mahi­yeti aydınlatılmaya çalışılmakta ve Hulefâyi Râşidîn’den her birinin şahsiye­ti üzerinde durulmaktadır. Bunlardan sadece VII. cildi teşkil eden Hz. Ömer, Mevlânâ Şiblî tarafından yazılmış ve Ömer Rıza Doğrul tarafından tercüme edilmiştir. Diğerlerini Dârülmusannifîn’in hazırlattığı Hulefâyi Râşidîn adlı eser­den de faydalanan Ömer Rıza kaleme al­mıştır. Bu seri daha sonra Osman Ze­ki Mollamehmetoğlu tarafından kısmen sadeleştirilerek beş cilt halinde tekrar yayımlanmıştır.

Halk arasında Asr-ı Saadet adıyla meş­hur olan ikinci eser ise Şah Muînüddin Ahmed Nedvî, Saîd Sâhib Ensârî ve Sü­leyman Nedvrnin yazdığı ve Ali Genceli’nin Urduca’dan Türkçe’ye çevirdiği on ciltlik eserdir.

Bu eserin ilk beş cildinde yer alan muhacir sahâbîler bölümü Ahmed Nedvî, ensara mensup sahâbîler bölümü ise Sâhib Ensârî tarafından yazılmıştır. Serinin I-III. ciltlerinde Câhiliye dönemin­deki Araplar’ın dinî ve sosyal hayatla­rı. İslâmiyet’in doğuşu, ilk müslümanlar, Habeşistan’a hicret, Akabe biatları, hic­ret, muhacirlerin faziletleri ve muhacir sahâbîler; IV. cildin bir kısmında yine muhacir sahâbîler, geri kalan kısmıyla V. cildin tamamında ise ensar hakkında bilgi verilmektedir. Diğer beş cilt Süley­man Nedvî’ye aittir. Bu ese­rin I. cildinde peygamberlik müessese­sinin lüzumu, İslâmiyet’in doğuşu sıra­sında dünyanın dinî, ahlâkî ve sosyal durumu, Araplar’ın dinî ve ahlâkî du­rumları ve özellikleri, İslâmiyet’in esas­ları, Hz. Peygamberin İslâmiyet’i tebliğ gayesiyle yaptığı faaliyetler hakkında bilgi verilmektedir. II-III. ciltlerde iman esasları, IV. ciltte namaz, oruç, hac. ze­kât, cihad. takva, sabır, tevekkül, İslâm ahlâkının esasları ve İslâmiyet’in ahlâk felsefesi üzerinde durulmaktadır. V. cilt ise tamamen ahlâkî konulara ayrılmış olup ahlâkî güzellikler ve fenalıklar, müslümanlarla akrabalarına ve birbirlerine karşı ahlâkî görev ve sorumlulukları gibi konular işlenmektedir. Bu seri de Durali Yılmaz tarafından kısmen sadeleştiri­lerek altı cilt halinde tekrar yayımlan­mıştır.

Diyanet İslam Ansiklopedisi