Aşir Efendi Kütüphanesi Nerede,Tarihi, Mimari, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Âşir Efendi Kütüphanesi, İstanbul Bahçekapı’da XVIII. yüzyılda kurulan vakıf kütüphanesi.

I. Mahmud devri reîsülküttâblarından Mustafa Efendi, düzenlediği Cemâziyelâhir 1154 (Ağustos 1741) ve Safer 1160 (Şubat 1747) tarihli vakfiyeleriyle bütün kitaplarını vakfetmiş, ancak Bahçekapı semtinde inşa ettirmeyi planladığı kü­tüphaneyi yaptıramadan 1749 yılında öl­müştür. Mustafa Efendi yaptırmayı dü­şündüğü bu kütüphanenin iki dersiam, bir şeyhülkurrâ ve iki hâfızıkütübden olu­şan kadrosunu da kurmuş ve bunları geçici olarak Valide ve Mahmud Paşa camilerinde görevlendirmiştir.

Mustafa Efendi’nin oğlu III. Selim dev­ri şeyhülislâmlarından Mustafa Âşir Efendi babasının bu arzusunu yerine getir­mek için belirtilen yerde bir kütüphane binası yaptırmış ve düzenlediği Şevval 1214 (Mart 1800) tarihli vakfiyesiyle de kendi adıyla anılan kütüphaneyi kurmuş­tur. Âşir Efendi vakfiyesinde daha önce babasının kütüphane personeliyle iigili olarak koyduğu esasları aynen muhafa­za etmiş, ancak kendi sağladığı gelirle hâfızıkütüblerin ücretlerini arttırma ve onlara yardımcı olacak iki mülâzım tayin etme gibi birkaç değişiklik yapmıştır.

Başlangıçta Reîsülküttâb Mustafa Efendi’nin vakfettiği 1237 kitapla kuru­lan Âşir Efendi Kütüphanesi koleksiyo­nu daha sonraları Mustafa Âşir Efendi, oğlu Rumeli kazaskeri Hafîd Efendi, Kasîdecizâde Süleyman Sırrı Efendi ve Âşi-refendizâde Mehmed Bahâeddin Efen­di’nin yaptıkları kitap bağışlanyla olduk­ça zenginleşmiştir.

Öğretim yanında hatim duası ve mevlid gibi bazı dinî faaliyetlerin de yapıldı­ğı Âşir Efendi Kütüphanesi haftada beş gün açık bulunmaktaydı. Tatil günleri ise devrin diğer bazı kütüphanelerinde olduğu gibi salı ve cuma idi.

Âşir Efendi Kütüphanesi 1914 yılında Evkaf Nezâreti tarafından Sultan SelinY-de kurulan kütüphaneye, 1918 yılında da buradan Süleymaniye Kütüphanesi’ne nakledilmiştir. Bu kütüphaneye ait kitaplar halen Süleymaniye Kütüphanesi bünyesinde bulunan Âşir Efendi ve Reî­sülküttâb Mustafa Efendi koleksiyonla­rında bulunmaktadır.

Mimari

İlk yapılışında kütüpha­nenin yanındaki büyük bir han onun ge­lirini sağlıyor ve arkadaki küçük hazîrede Âşir Efendi ile oğlu Hafid Efendi ve diğer aile mensuplarının kabirleri bulu­nuyordu.

Âşir Efendi ve Sultanhamam cadde­lerinin birleştiği köşede bulunan kütüp­hane, taş konsollar üzerine oturan güzel mimarili okuma odası ile dikkati çe­ker. Bu çıkmanın Eminönü tarafındaki küçük bir penceresinin yerteştirilmeşin­de gösterilen yapı ustalığı gerçekten za­rif bir buluştur. Dış cepheleri taş ve tuğ­la şeritleri halinde yapılmış olan bu bi­nanın yanındaki han ile birlikte iyi bir rolövesi yoktur. Sadece kütüphanenin pla­nı yayımlanmıştır. Bir merdivenle çıkılan L biçimindeki bir koridorun kısa kolu so­nunda kitap deposu ve bu koridorun ya­nında iki küçük mekânı vardır. Korido­run uzun kolu yanında bulunan okuma salonunun ana mekânına, iki sütunla ay­rılmış üç bölümlü bir giriş holünden ge­çilerek ulaşılır. Âşir Efendi Kütüphane-si’nde küçük ve büyük dört mekân ay­nalı tonozlarla örtülüdür. İki sütunla oku­ma salonundan ayrılan giriş kısmının üç bölümünden ortadaki kubbeli, yandaki-ler çapraz tonozlarla örtülmüştür. Ana koridorun sonundaki küçük hücre ise herhalde hela olmalıdır. Altındaki kumaş mağazasının deposu olarak kullanılan okuma odasının tavan tonozunda üst­leri badana ile kapatılmış olarak çiçekli kalem işi nakışlar 1960 yılında görüle­biliyordu.

Kütüphanenin taşınma sırasında Aşir Efendi ile evlât ve ahfadının mezarları da buradan alınarak Molla Gürânî hazîresine götürülmüş ve boşaltılan kütüphane bi­nası dükkân olarak kiraya verilmiştir.

Diyanet İslam Ansiklopedisi