Edebi Şahsiyetler

Asım Bey (Mütercim) Kimdir, Kısaca Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

ASIM EFENDİ [Mütercim] (1755-1819)

Osmanlı dil bilgini ve tarihçi. Arapça ve Farsça sözlük çevirilerindeki üslubu ile Tanzimat nesrinin öncüsü sayılmıştır.

Seyyid Ahmed Asım Efendi, Antep’te doğdu, İstanbul’da öldü. Antep Şer’iye Mahkemesi Başkâtibi Mehmed Cenanı Efendi’nin oğludur. Arapça Sarf ve Nahv’i (dilbilgisi) Ömerzade Hafız Efendi’den, Hadis’i   Hacı Mehmed’den, Şiir ve İnşa’yı (nazım ve nesir) babasından ve Kilisli Ruhî’den öğrendi. Kısa sürede Türkçe, Arapça ve Farsça’daki bilgisiyle çevrede tanındı.

Bir ara Antep’te mahkeme kâtipliği yaptı. Antep mukataasma mutasarrıf olan Battalzade Mehmed Nuri Paşa’nın divan kâtibi oldu. Nuri Paşa’nın görevden alınıp idama mahkûm olması üzerine Kilis’e kaçtı. Bu karışıklık sırasında kitaplığı yağma edildi (1789).  Sekiz ay Kilis’te kaldıktan sonra ailesini Antep’e geri gönderdi, kendisi de İstanbul’a gitti (1790). İstanbul’da ileri gelen bilgin ve şairler ile tanıştı ve Burhan-ı Kaatı adlı Farsça sözlüğü Türkçe’ ye çevirmeye başladı. Çeviriyi altı yılda bitirip III. Selim’e sundu. Padişah bu çalışması için Asım Efendi’ yi, bir ev ve bir medrese rüusu (diploma) vererek, para yardımı yaparak ödüllendirdi. 1807’de Vakanü-visliğe atandı. Bu görevi, yaşımının sonuna değin sürdürdü. 1809-1813 arasında Huzur-u Hümayun derslerinde muhatab ve başmuhatab olarak bulundu. III. Selim’in tahtan indirilmesi (1807) üzerine sıkıntılı günler geçirdi.

Kamûs çevirisini 1810’da bitirdi ve II. Mahmud’a sundu. Süleymaniye müderrisliğine yükseltildi. Kamûs’un basımına geçilmeden 1814’te Selanik kadılığına atandı. Görevinden alınarak İstanbul’a dönüşünde 27    Kasım 1819’da Üsküdar’daki evinde öldü.

Asım Efendi’nin sözlük çevirileri dil alanında verdiği başarılı yapıtlardır. Günümüzde de geçerli olan çevirilerinde sade bir dil kullanmıştır. Tanzimat döneminde nesir dilinin sadeleşmesi için çaba gösteren Namık Kemal ve Ziya Paşa, Asım’ın bu çevrilerindeki üslubunu yeni nesrin bir örneği saydılar.