Nedir ?

Ashabı Uhdud Nedir, Ne Demek, Kıssası Hakkında Bilgi

Ashâbü’l-uhdûd, İslâmiyet’ten önceki bir devirde müminleri dinlerinden döndürmek için ateş dolu hendeklerde yakarak işkence eden kimseler hakkında Kur’ân-ı Kerîm’de kullanılan tabir.

Uhdûd “Uzun ve derin hendek” de­mektir. Kendilerinden “Ashâbü’l-uhdûd” diye söz edilen kimselerle onların işken­ce ettiği müminler ve bu olayın geçtiği zaman ve bölge hakkında Kur’ân-ı Ke­rîm’de bilgi yoktur. Burûc sûresinde (85/4-10), çıra ile tutuşturdukları ateş dolu hendeklere Allah’a inandıkları için mü­minleri atan ve hendeğin etrafında otu­rup onları seyreden kimselerden “Kah­rolsunlar” diye kısaca bahsedilmektedir. Suheyb b. Sinan tarafından rivayet edi­len bir hadiste bu müminleri iman etmeye sevkeden olay zikredildikten sonra hendeğe atılışları anlatılmaktadır.

Tarih ve tefsir kitaplarında ashâbü’l-uhdûd ile ilgili birçok rivayet vardır: İran hükümdarı, nikâhları haram olan yakın akraba ile (özellikle kız kardeşlerle) evlen­menin helâl sayılmasını istediği zaman buna karşı çıkan âlimleri bir hendek kaz­dırıp içine artırmıştır. Diğer bir rivayete göre hadise Bâbil Kralı Buhtunnasr ile ilgilidir. Bir altın heykel yaptırarak halkı ona tapmaya zorlayan kral, bunu kabul etmeyen Dânyâl peygamber ile arkadaş­larını alevli fırına doldurmuştur. Fakat bu rivayetin çok zayıf olduğu ileri sürülmektedir. Bu konudaki rivayetlerin en kuvvetlisi, Necran hıristiyanlarına yahudi hüküm­dar Zûnüvâs tarafından yapılan işken­ce olayı ile ilgili olanıdır. İkinci Himyerîler’in son hükümdarı olan Zünüvâs Ya­hudiliği kabul etmiş, 523’te Necran’ı ele geçirerek hıristiyanlardan Yahudili­ğe geçmelerini istemiş, kabul etmeyen­leri ateş dolu çukurlara attırarak yaktırmıştır. Süryânîce kaynaklarda da Nec­ran hıristiyanlarına yapılan zulüm ge­niş bir şekilde yer almaktadır. Zûnüvâs 120.000 kişi ile Necran’ı kuşatmış, yak­laşık 2000 kişiyi bir kiliseye doldurarak ateşe vermiştir. Diğer taraftan kazdır­dığı uzun ve derin hendeklere odun dol­durulmuş, bu odunlar tutuşturulduktan sonra hıristiyanlar içine atılarak yakıl­mıştır. Zûnüvâs tarafından öldürülen hıristiyanların sayısı İslâmî kaynaklarda 20.000, Süryânî kaynaklarda ise 4000 olarak belirtilmektedir. Bazı araştırmacılar, tarihte böy­le bir hadisenin olmadığını, ashâbü’l-uh­dûd tabirinin “Ashâbü’l-cahîm” (cehen­nemlikler) ve benzeri ifadelerle aynı mâ­nayı taşıdığını, dolayısıyla âhirette veri­lecek bir nevi cezayı ifade ettiğini ileri sürmüşlerse de Moberg tarafından keşfedilen VI. yüzyılın ikinci çeyreğine ait tarihî belgede bu hadise­den bahsedilmesi de tarihte böyle bir olayın meydana geldiğini teyit etmekte­dir. Ayrıca bu konu­da yeni belgeler de bulunup neşredil­miştir.

Halkı hendeklere doldurarak öldür­me olaylarının tarihte çeşitli zamanlar­da meydana geldiği anlaşılmaktadır. İbn Ebû Hâtimin naklettiğine göre Yemen­de Tübba’, Bâbil’de Buhtunnasr, Kostantaniye’de Kral Konstantin devirlerinde benzerî olaylar görülmüştür. Kur’ân-ı Ke­rîm’de bu kıssa, müminlere eziyet eden müşriklerin ibret almaları ve müminle­rin de sıkıntı ve zorluklar karşısında sa­bır ve tahammül göstermeleri için zik­redilmiştir.

Diyanet İslam Ansiklopedisi